Barınma sorunu insan hayatını idame ettirebilmesi için en temel ihtiyaçlarından biridir. Ülkemizde yıllardır bu sorun çeşitli alternatiflerle çözülmeye çalışılıyor. Bir süre önce başlayan ilk evim ilk işyerim projeleri 500000 konut ile başlamıştı ve bu projeye beş milyonun üzerinde müracaat olmuştu.
Son açıklanan ve orta gelirliler için uygulamaya konulan yeni evim kampanyası koşulları belli oldu. Ancak orta gelirliler kimlerdir? Bu sorunun cevabi maalesef yok. Asgari ücretin 8500 TL ye yükseltilmesi, emekli ve memurlara %30 zam verilmesi ilgili vatandaşları alt gelir grubundan kurtarmaya kesinlikle yetmedi. Açlık sınırının 8130, yoksulluk sınırının ise 26 bin TL’yi aştığı bir ortamda orta gelirliler kimler olabilir. Yoksulluk sınırının üzerinde maaş alan çalışan grubu çok az paya sahiptir. Ucuz ekmek alabilmek için hava koşullarına aldırmadan sıra bekleyen, akşam olunca pazardaki artıklardan yararlanmaya çalışan, pazardan kilo ile değil tane ile alışveriş yapan vatandaşlarımız ekonominin durumu hakkında fikir vermektedir. Yaklaşık 1,5 yıldan bu yana yaşanan yüksek enflasyon, satın alma gücünün sürekli düşmesi, hayat pahalılığının yükselmesi, ücret ve maaşların geçim sıkıntısına çözüm olmaması nedeniyle halkın büyük bir kısmı yaşam koşullarını değiştirmiş, ihtiyaçlarını erteleme durumunda kalmıştır. Dolayısıyla orta direk veya orta gelirli kesimden bahsetme imkânı ortadan kalkmıştır. Ancak bir grup daha var ki onların tuzu kuru. Yüksek gelirli kimseleri kastediyorum. Onlar harcama sınırları olmayan ve rahat yaşam süren vatandaşlardır. Örneğin özellikle İstanbul, Kadıköy, Bağdat caddesinde kafe ve restoranla tıka basa doludur. Söylemek istediğim konut projeleri bu kesim için uygun olabilir.
Geçtiğimiz süreçte hükümet, konut projesini açıkladığı gün gayrimenkul fiyatları aynı gün yaklaşık %20 artmıştı. Son açıklanan projenin akabinde de düşük oranlı olsa da gayrimenkul fiyatlarının arttığını yazılı ve görsel basından izliyoruz. Bu tür fiyat artışlarının denetlenmesi kesinlikle yapılması gerekir ve maliye bakanlığı tarafından yapılmaktadır.
Enflasyon ortamında konut ve işyeri kiralarının ve satın alma bedellerinin astronomik şekilde artışını önlemek amacıyla da bu projeler devreye alınmaktadır. Ancak yükselen inşaat maliyetleri de düşürülmelidir.
Grafikten de anlaşılacağı üzere ülkemiz halkının yaklaşık %55 i ev sahibi, geri kalan % 45 i ise kiracı pozisyonundadır. Her aile doğal olarak ev sahibi olmak ister ama yaşadığımız ekonomik koşullar ev sahipliğini bırakın kiracılığı bile zora sokmuştur. Özellikle büyük kentlerde konut kiraları 7500 TL’den düşük neredeyse kalmamıştır. Hükümet bu konuda gayet olumlu adımlar atmak için yeni projeleri devreye sokmaktadır ama yukarıdaki saydığım nedenlerden dolayı amaca ulaşıp ulaşmayacağını izleyeceğiz.
Son açıklanan yeni evim projesi için en düşük yüzde 0,69 faiz uygulanacak. Ayrıca aylık taksitler hane halkı gelirinin %40 ını geçmeyeceği, birçok taksitin ise %25-30 lara düşeceği açıklamalar arasında bulunuyor.
Tabloya göre aylık taksitler ortalama 25-30 bin TL civarında gözüküyor. Bir hane halkının aylık 25000 TL borç ödemesi için kirada oturmadığını varsayarak en az 60-70 bin TL kazancı olması gerekir. Ülkemizde bu kadar yüksek gelire sahip olan aile sayısı sınırlıdır. Yani yeni evim projesinden yararlanacak olan kesim yüksek gelirlilerdir.
Projenin detayları aşağıdaki gibidir.
* 16 Ocak’ta başlayacak Yeni Evim Projesi yeni konutlar için geçerli olacak, kampanyadan konutu olmayanlar yararlanabilecek.
* Asgari peşinat oranı yüzde 10, azami vade 15 sene olacak.
* Kredi faizi/kâr payı yüzde 0,69’dan başlayacak.
* Taksitler hane gelirinin yüzde 40’ını geçmeyecek. Birçok taksitte yüzde 25-30’lar seviyesine de düşecek.
* İlk 3 yıl aylık taksitlerin bir kısmını geri ödeme şartıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı üstlenecek. İlk 3 sene için taksit tutarları aşağıya çekilmiş olacak.
* Projeden, İstanbul’da yaşayanlardan en fazla 80 bin TL geliri olanlar yararlanabilecek. Ankara, İzmir, Bursa, Antalya, Mersin ve Muğla’da yaşayanlardan en fazla 65 bin TL, diğer şehirler için ise en fazla 45 bin TL gelir şartı aranacak.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, orta gelirlilere yüzde 0,69 faizle 15 yıl vadeyle ev sahibi olma imkânı sunan ‘Yeni Evim Kampanyası’nda örnek ödeme planını şöyle anlattı:
“Bugün bir vatandaşımız yüzde 1,2 ile 1 milyon TL’lik kredi kullanıldığında 13 bin 587 TL aylık taksitle konut sahibi olabilir.
Yeni sistemde ise vatandaşımız, ilk 3 yılda yüzde 0,69 ile ilk yıl aylık 4 bin 410 TL’lik taksit ödeyecek. Yani yıllık 52 bin 922 TL’lik ödeme yapacak. Hane halkının aylık gelirini 15 bin TL olarak varsayarsak, bu miktarda geliri olan hane halkı yüzde 30’luk ödeme payıyla konut sahibi olacak.
İkinci yıl ise hane halkı 5 bin 400 TL taksit ödüyor. Üçüncü yıl taksitler 6 bin 480 TL oluyor. İlk 3 yılda tüm yükü biz almış oluyoruz, vatandaş buraya kira ödüyor gibi sisteme girmiş oluyor.”
Nebati, dördüncü taksitin yılda 10 bin 315 TL’ye çıktığını belirterek “Her geçen yıl 10 bin 315 TL sabit kalmak kaydıyla son 8 yılda 12 bin 697 TL’ye çıkarılarak tüm ödeme miktarı 1 milyon 909 bin 570 TL’ye gelmiş oluyor” diye konuştu.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
