Mehmet KAYA/ANKARA
TÜİK verilerinden yapılan derlemeye göre, yatırım malları ithalatı 2017’de 33,1, 2018’de 29,3 milyar dolar olurken, salgın döneminde düşüşler görüldü ve 2021 yılı sonunda 35 milyar dolar ile salgın öncesi dönem seviyelerini aştı. 2022 ilk 8 ayı sonunda ise yatırım mallarındaki artış, önceki yılların genel artışlarının altında yüzde 9,3 oranında gerçekleşti. Öte yandan, hammadde ithalatındaki yüksek oranlı artışlar sürüyor. Dünya genelindeki fiyat artışlarının da etkisiyle, bu yılın ilk 8 aylık döneminde hammadde ithalatına ödenen tutar bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 50,1 oranında artış kaydetti. 2021 yılı genelinde artış yüzde 29,8 olmuştu.
Yatırım mallarındaki artışın bir kısmının fiyat değişimlerinden oluştuğu da gözleniyor. TÜİK’in 2015 baz yıllı endeksinde, yatırım malı ithalatı 2017 sonunda 103,6 seviyesinde bulunuyor. Salgında gerileyen miktar endeksi, 2022 2. döneminde 105,91 seviyesinde. Dönemsel oynamalara rağmen yıllık bazda 2017 seviyesinin bir miktar üzerinde bulunuyor. TÜİK verilerinden yapılan derlemeye göre, salgın sonrası ortamda ve Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla hammadde fiyatlarındaki yükseliş devam etti. Türkiye’nin ekonomik aktivitesinin işareti sayılan hammadde ithalatında tutar olarak yükselişler gerçekleşse de miktar olarak artışlar sınırlı kaldı. TÜİK’in 2015=100 bazlı Hammadde İthalat Miktar Endeksi, 2017 sonunda 125,16 seviyesindeyken, 2022 2. dönemi itibariyle 120,26 dolayında bulunuyor.
Yıllık bazda bakıldığında ithal edilen miktar, salgın ve savaş öncesi seviyelerde seyredecek. Buna karşılık fiyat endeksinde 2020 ortasından itibaren başlayan keskin yükseliş halen devam ediyor. Hammadde ithalat birim değer endeksi, 2017 sonunda 98,17 ile 2015 fiyatlarının altındayken, 2021 sonunda endeks 126,6’ya kadar yükseldi. 2022 Temmuz ayı itibariyle endeks 164,08 seviyesinde bulunuyor. Bir başka deyişle, salgın öncesi dönemde hammadde fiyatlarının en düşük seviyede olduğu 2017 yılından bu yana hammadde fiyatları yüzde 67,14 oranında arttı. Hammadde ithalatındaki seyir Türkiye’de son dönemde ekonomik canlılık gözlense de bunun ağırlıklı olarak sanayi üretimine yansımadığı, ihracattaki artışa ve fiyatlardaki yükselişe bağlı olarak bir değişiklik olduğu yorumları yapılıyor.
