Şebnem TURHAN
Türkiye, Aralık 2021’deki kur şokunun ardından kur korumalı TL mevduat ile tanıştı. Hükümet KKM ile döviz mevduatından TL’ye dönüş hedeflerken vatandaşların döviz aşkının tamamen sona erdiğini söylemek zor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) FinTürk verilerine göre illerin hepsinde yılsonuna göre ilk çeyrekte TL mevduat çift haneli yükselişler gösterirken DTH’larda da TL’nin yılsonuna göre değer kazanmasına rağmen artış oldu. TL mevduatını en fazla yükselten ve KKM’yi en çok benimseyen iller Nevşehir, Yozgat, Kayseri olurken DTH artışında liderlik Kırklareli, Hakkari ve Bingöl oldu.
DTH’larda ilk çeyrekte artış yüzde 5,71
BDDK FinTürk ilk çeyrek sonuçlarına göre döviz mevduatının TL karşılığı yurtdışı dahil toplamda 2 trilyon 291 milyar 810 milyon 125 bin lira oldu. 2021 son çeyreği verilerinde ise rakam 2 trilyon 168 milyar 25 milyon 446 bin lira seviyesindeydi. Yani üç ayda yüzde 5,71 artış yaşandı. Ki bu artış TL’nin dolar karşısında ilk çeyrekte reel olarak yaklaşık yüzde 12,3 değer kazanmasına rağmen yaşandı. Hatırlanacağı gibi 2021 son çeyrekte dolar/TL’de hızlı bir yükseliş yaşanmış ve dolar/TL 18.3 liranın üzerine çıkmıştı. 2022 ilk çeyreğinde ise görece daha sakin seyreden dolar/TL 14 liranın altında kalmıştı. İşte bu tabloda FinTürk verileri tüm illerde döviz mevduatlarının arttığını gösteriyor. En yüksek artış ise geçen yılın son çeyreğine göre bu yıl ilk çeyrekte yüzde 13,76 ile Kırklareli’nde gerçekleşti. Onu yüzde 13,73 DTH artışı yaşanan Hakkari izlerken Bingöl’de yüzde 10,05’lik mevduat büyümesi yaşandı. Yurtdışı yerleşiklerin Türkiye’deki DTH’larında da yüzde 8,63’lük artış dikkat çekti.
TL tasarruf mevduatlarında yüzde 21,88 büyüme
DTH’lar görece daha düşük büyüme gösterirken ilk çeyrekte TL tasarruf mevduatlarında toplam artış yüzde 21,88 olarak gerçekleşti. 2021 son çeyreği verisinde TL tasarruf mevduat büyüklüğü 1 trilyon 74 milyar miylar 170 milyon 882 bin lira iken 2022 ilk çeyreğinde bu rakam 1 trilyon 309 milyar 203 milyon 356 bin liraya yükseldi. TL mevduatını en fazla artıran il geçen yılın son çeyreğine göre bu yıl ilk çeyrekte yüzde 37,88 yükselişle Nevşehir oldu. Nevşehir’i yüzde 35,33 ile Yozgat, yüzde 31,5 ile Kayseri, yüzde 30,52 ile Uşak izledi. TL tasarruf mevduatlarında tüm illerde çift haneli artış yaşanması ise dikkat çekti. TL tasarruf mevduatını en az artıran Artvin’de bile yüzde 11,32’lik büyüme görüldü. DTH büyümesinde zirvede olan Kırklareli’nde TL tasarruf mevduatı yüzde 17,83 büyüdü. DTH’larını en çok artıran ikinci il olan Hakkari’de TL mevduat büyümesi yüzde 13,98 oldu.
Yurtdışı yerleşiklerin TL hesabı yüzde 16,3 arttı
Yurtdışı yerleşiklerin TL tasarruf mevduatı da ilk çeyrekte büyüme sağladı. Hatırlanacağı gibi kur korumalı TL mevduat hesabını yurtdışı yerleşiklerin de yararlanabilmesi için Merkez Bankası YUVAM hesabını devreye almıştı. Her ne kadar Merkez Bankası bu hesaba ilişkin verileri açıklamasa da yurtdışı yerleşiklerin TL tasarruf mevduatındaki yüzde 16,30’luk büyümede bir etkisi olduğunu söylemek yanlış olmaz. Ancak yine de ne kadarlık kısmının YUVAM hesabından kaynaklı olduğu bilinmiyor. BDDK verilerine göre yurtdışı yerleşiklerin TL tasarruf mevduatı 2021 sonundaki 42 milyar 529 milyon 315 bin liradan bu yıl ilk çeyrekte 49 milyar 461 milyon 677 bin liraya çıktı.
Gerçek kişilerin altın mevduatı yüzde 12,88 arttı
Vatandaşlar bankalardaki altın mevduatlarını ise yılın ilk çeyreğinde artırmaya devam etti. BDDK FinTürk verilerine göre toplam altın mevduatı ilk çeyrekte yüzde 10,86 arttı. Gerçek kişilerin altın mevduatında ise artış yüzde 12,84 oldu. Geçen yılın son çeyreğinde gerçek kişilerin altın mevduatının TL karşılığı 370 milyar 622 milyon 279 bin lira iken bu yıl ilk çeyrekte 418 milyar 242 milyon 500 bin liraya yükseldi. Yine geçen yılın son çeyreğinde dolar/ TL’deki hızlı yükseliş gram altın fiyatlarına da yansımış ve rekorlar kırılmıştı. İlk çeyrekte tüzel kişilerin altın mevduatında ise yüzde 15,1 düşüş yaşandı. Gerçek kişilerde altın mevduatını en çok artıran il yüzde 22,22 ile Muş oldu. Muşu yüzde 21,48 ile Bayburt ve yüzde 20,99 ile Yalova izledi. Altın mevduatını en az artıran il olan Kilis’te de ilk çeyrekte altın mevduatı büyümesi yüzde 7,6 olarak hesaplandı. Tüzel kişilerde altın mevduatı en fazla azalan il yüzde 62,63 ile Gaziantep oldu. Ankara’da tüzel kişilerin altın mevduatı yüzde 43,94, Denizli’de yüzde 42,41, Giresun’da yüzde 37,08 geriledi. Tüzel kişilerde altın mevduatını en fazla artıran il ise yüzde 35,04 ile Bitlis oldu. Onu yüzde 31 artışla Çorum izledi.
