Depremlerle yaşadığımız acı tecrübeler kentsel dönüşümde bilinçlenmeyi sağladı. Son aylarda kamunun açıkladığı desteklerle de cesaret verince binlerce vatandaş harekete geçti. Ülke genelinde yapılan riskli yapı tespitleri 2021’de zirveyi gördü. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü, riskli yapı tespit sayılarını ve önümüzdeki 2 yıla ilişkin hedeflerini açıkladı. Buna göre 2019’da toplam 9 bin 690, 2020’de 18 bin 419, 2021’de 21 bin 169 binaya tespit yapıldı. 2022’nin ilk 4 ayında ise 5 bin 608 bina için tespit yapıldı. Bağımsız biri yani konut, ofis ya da dükkan bazında bakıldığında da 2019’da 33 bin 256 bağımsız birim, 2020’de 79 bin 608 bağımsız birim, 2021’de 104 bin 583 bağımsız birim tespite girdi. 2022’de ise şimdiden 26 bin 171 birim için inceleme yapıldı.
YIKIMLAR YAPILDI
Ülke genelinde kentsel dönüşüm yasası kapsamında vatandaşın talebiyle yapılan toplam riskli yapı tespit sayısı 240 bin 925 olurken, bu tespitler ile 727 bin 501 konut, 111 bin 165 işyeri toplamda 838 bin 666 birim incelendi. Bunlardan 746 bin 181 birimin yıkımı gerçekleştirildi ve yıkım yüzdesi yüzde 92.42 oldu. Yıkılanların yerine 1 milyon 584 bin 737 adet yeni bağımsız birim yapıldı. Bilinçlenme süreci ve yapılan başarılı projelerin tamamlanması ile kentsel dönüşümün hız kazanması da bekleniyor.
Bakanlık, 2022 yılı sonunda toplamda 915 bin bağımsız birime, 2023 yılı sonunda toplamda 1 milyon 15 bin bağımsız birime riskli yapı tespiti yapılmasının hedeflendiğini açıkladı.
Verilere göre bugüne kadar en çok riskli bina tespiti İstanbul’da yapıldı. İstanbul’da 82 bin 728 tespit ile 446 bin 906 bağımsız birim incelendi. Ankara’da 21 bin 250 riskli bina tespiti ile 41 bin 466 birim incelendi. İzmir’de ise 21 bin 505 riskli bina tespitinde 62 bin 938 bağımsız birim incelendi. Bu kapsamda İstanbul’da 395 bin 853 bağımsız birimin yıkımı gerçekleştirildi ve yerine 598 bin 790 adet yeni bağımsız birim yapıldı. Ankara’da 36 bin 616 bağımsız birimin yıkımı gerçekleştirildi ve yerine 107 bin 912 adet yeni bağımsız birim yapıldı. İzmir’de 53 bin 422 bağımsız birimin yıkımı gerçekleştirildi ve yerine 137 bin 32 adet yeni bağımsız birim yapıldı. 2022 yılında ise İstanbul’da 2 bin 251 binada 15 bin 922 bağımsız birim, İzmir’de 335 binada 1485 bağımsız birim, Ankara’da 303 binada 990 bağımsız birim incelendi.
ADIM ADIM TESPİT
Evinin riskli olduğundan endişe eden vatandaş, Bakanlıkça lisanslandırılmış kurumlara riskli yapı tespiti yaptırılabiliyor. Lisanslandırılmış kurumların listesi Bakanlığın internet sitesinde yer alıyor.
Risk tespiti için tek bir hak sahibi süreci başlatabiliyor. Maliklerden biri dilekçe, tapu durum belgesi ve kimlik fotokopisi ile söz konusu kurum ve kuruluşlara başvuruyor.
İncelemeler sonucunda riskli olduğu tespit edilen yapılar, tespiti yapan kurum tarafından Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne bildiriliyor. Yapının riskli olduğu tapuya işlenirken, hak sahibine de tebliğ ediliyor.
Bu tebligatta riskli yapının bulunduğu yerdeki müdürlüğe dilekçe ile itiraz edilebileceği, aksi takdirde tebligat tarihinden itibaren idarece 60 günden az olmamak üzere belirlenen süre içinde yapının yıktırılması gerektiği belirtiliyor.
Riskli yapı, malikleri tarafından yıktırılmamışsa, yapının idari makamlarca yıktırılacağı belirtilerek 30 günden az olmak üzere ek süre tanınıyor.
Bu süre sonunda da riskli yapıların yıktırılmaması halinde, riskli yapılara elektrik, su ve doğal gaz verilmemesi ve verilen hizmetlerin durdurulması isteniyor.
Riskli yapıların insandan ve eşyadan tahliyesi ile yıktırma işlemleri, mülki amirler tarafından sağlanacak kolluk kuvveti desteği ile idarece yapılıyor veya yaptırılıyor. Yıktırılamayan yapılar Bakanlıkça veya il müdürlüklerince yıkılıyor veya yıktırılıyor. Bu yıktırmanın masraflarından malikler hisseleri oranında sorumlu oluyor.
DÖNÜŞÜME HANGİ DESTEKLER VERİLİYOR?
1. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, artan inşaat maliyetleri nedeniyle vatandaştan gelen talepleri değerlendirdi, dönüşüm için verilen ‘faiz destekli kredilerde’ limiti yükseltti. Şubat ayında yapılan düzenlemeye göre binasını güçlendirecek vatandaşa 160 bin lira, konut yapım, konut edindirme, işyeri yapım ve işyeri edindirme kredilerinde de 400 bin liraya kadar kredi veriyor. Geçmişte rakam bunun yarısıydı.
2. Krediye ayrıca 400 baz puana kadar faiz desteği sağlanıyor. Faiz desteği ile oran enerji verimli konutta yüzde 0.88’e, standart konutta yüzde 0.96’ya iniyor.
3. Yapılan düzenlemeyle, vatandaş müteahhitle kat karşılığı anlaşma yapmadan, evini kendi dönüştürürse yüzde 18 yerine yüzde 1 KDV ödüyor.
4. Riskli yapıda maliklere 18 aya kadar kira yardımı yapılıyor. Kira yardımı illere göre 715 ile 1.150 lira arasında değişirken, İstanbul’da bazı dönüşüm projelerinde 1500 liraya kadar çıkıyor. Vatandaş verilen bu kira desteğinin arttırılmasını talep ederken, Bakan Murat Kurum bu konuda adım atılacağını açıkladı.
5. Dönüşümde, damga vergisi, tapu, noter gibi harçlardan muafiyet sağlanıyor.
