Yener KARADENİZ / İSTANBUL

Türkiye genelinde 360’ı aşkın Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) bu hafta itibari ile başlayan doğalgaz ve elektrik kesintisinin faturası büyüyor. OSB’lerde faaliyet gösteren 67 bini aşkın şirketten otomotiv, kağıt, tekstil boya ve terbiye ve yapı endüstri alanında faaliyet gösteren birçok şirket, ardı ardına üretimi durdurma kararı aldı. Söz konusu kararda Cumartesi günü gerçekleştirilen zirvede kesintiler ile ilgili belirsizliğin giderilememesinin de etkili olduğunu dile getiren sektör temsilcileri, birçok sektörde üretime ara verilmesinin sadece bir haftalık maliyetinin milyar doları bulabileceğini belirtiyorlar. Üretime ara verilmesi konusundaki ilk adım otomotiv sektöründen geldi. Tofaş Bursa’daki fabrikasında elektrik kesintisi nedeniyle dün başlayarak perşembe gününe kadar üretime ara verdi. Ford Otosan ve Oyak Renault da üretime ara veren şirketler arasında yer alıyor. Söz konusu fabrikalarda dakikada bir aracın üretildiği düşünüldüğünde faturanın boyutu daha rahat görünüyor. Pazar günü ayrıca Kartonsan doğalgaz tedariğinde gidilen kısıtlama, Ege Endüstri ise elektrik kesintisi nedeniyle üretime geçici olarak ara verdiğini duyurdu. Benzer durum hazır giyim sektöründe özellikle boya ve terbiye kısmında yaşandı.

Hazır giyimde 500 milyon dolar kayıp

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya, sektörde faaliyet gösteren şirketlerin yüzde 50’sinin, boya ve terbiyenin ise tamamına yakınının OSB’lerde yer aldığını anlattı. Boya ve terbiye kısmında 3 gün üretime ara verildiğini dile getiren Kaya, söz konusu gelişmenin faturasının 500 milyon doları bulabileceğini anlattı. Kaya, müşteri kaybetme, termin, lojistik gibi sorunların ise bu rakamı çok daha yukarı taşıyabileceğini vurguladı. Otomotiv sektöründe ise sadece bir haftalık maliyetin 1 milyar doları bulabileceği dile getirildi.

Demir-çelikte kayıp 1 milyar TL

Doğalgaz ve elektrik kısıtlamasının demir-çelik sektörüne maliyetinin ise 1 milyar TL’yi bulabileceği vurgulandı. Doğalgaz ve elektrik kısıtlamasının sektörde yıllık yaklaşık yüzde 1 üretim gerilemesine eş değer olduğunu dile getiren Çolakoğlu Metalurji Genel Müdürü Uğur Dalbeler, “Bu sadece çelik sektörünü değil malzeme sağladığımız birçok imalat dalını da olumsuz etkileyecek. Maliyetlerde artışlara sebep olurken sektörde 1milyar TL kayba yol açacak. Üretim bantlarının durdurulamayan kısımlarından ötürü yüzde 40 doğalgaz kesintisi yaklaşık yüzde 60 diğer yandan 72 saat elektrik kesintisi en az 80 saatlik üretim kaybına sebep olacak. Üründe kayıp 500 bin tonu bulurken sıvı çelikte 300 bin ton gibi bir kayıp yaşanacak” diye konuştu. Ayrıca bu kesintiler ihracat tarafında zamanında teslim edilemeyen siparişlerden ötürü iptaller, cezalar, indirimler söz konusu olacağını ifade eden Dalbeler, “Yüklenmeyecek gemiler için bekleme bedelleri ve cezaları söz konusu olacak ama daha önemlisi Türk üreticilerin yurt dışında müşterileri nezdinde ileriye dönük performanslarına ilişkin soru işaretleri yaratacak. Rekabette çok geri düşmemize yol açacak” dedi.

3 saatlik kritik zirve soru işaretlerini gideremedi

Enerji kesintileri nedeniyle Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ve Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, OSB başkanları, TOBB sektör meclis başkanları, oda başkanları, ASKON, MÜSİAD, TİM Genel Başkanları, BOTAŞ ve TEİAŞ’ın üst düzey yöneticilerinin katıldığı online toplantı düzenledi. Önceki akşam 18:30 sularında başlayan ve yaklaşık 3 saat aşan online toplantıda seramikten cama, süt ürünlerinden sağlığa kadar birçok sektör enerji kısıtlamasında muafiyet talebinde bulundu ve kesintilerin ne kadar süreceği ve takvim ile ilgili bilgi talep etti. DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre kesintilerin ne kadar süreceği ile ilgili belirsizliğe yönelik soru işaretleri toplantıda giderilemezken kritik sektörlere ise sınırlı miktarda enerji verilebileceği ancak herhangi bir sektöre pozitif bir ayrımcılık uygulanamayacağı belirtildi. İran tarafı ile görüşmelerin yoğun bir şekilde devam ettiği kaydedilirken, halihazırda stok miktarının ise kullanımın yüzde 20’si kadar olduğu ancak bu miktarın devreye alınmasının ise bir takım gaz bağlantıları nedeni ile çok kolay olmadığı ifade edildi.

OSBÜK: Sanayi büyük hasar alacak

Önceki gün gerçekleştirilen yoğun katılımlı enerji toplantısının açılışında konuşan OSBÜK Başkanı Memiş Kütükcü, OSBÜK olarak bu sürecin en az sıkıntı ile aşılabilmesi için yoğun bir çaba sarf ettiklerini vurguladı. Kütükcü, “Üretimin kesintiye uğradığı bu dönemde, sanayimizin önemli bir hasar alacağı bir gerçek. Hepimiz bu süreci doğru bir şekilde yönetmek, hasarı minimuma indirmek için çalışıyoruz” dedi. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank da, yaşanan süreci bir vaka olarak kabul edip, bununla en iyi şekilde nasıl mücadele edileceği yönünde çalıştıklarını söyledi. Bakan Varank, “İran gibi büyük bir tedarikçinin bir anda doğal gazı kesmiş olması elbette sıkıntılar getiriyor. Bu noktada üretim kayıpları olacak bunu biliyoruz.” diye konuştu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise, “İran’ın, kontratımızda yazılı olan basınçla ilgili şartları tutturamadığını görüyoruz. İran bize bir kaçak olduğunu söyledi, bizim ekiplerimiz de o bölgeye gittiler. Bizim yaklaşımımız bu kaçağın bir müddet tehir edilmesi, kış şartlarının atlatılmasından sonra tamiratın yapılması yönündeydi. Onlar bu risk alamayacaklarını söylediler. Sürecin başından bu yana İran le bakanlık düzeyinde görüşüyoruz. Bu süreci en kısa şekilde atlatmaya çalışacağız” ifadelerini kullandı.

BOTAŞ’tan üç kritik sektöre muafiyet

Türkiye’nin üç büyük doğalgaz tedarikçisinden İran’ın teknik arıza bildirerek 10 gün süreyle Türkiye’ye gaz akışını kesmesi sonrasında BOTAŞ doğalgaz santralleri ve büyük ölçekli tüketicilere olan gaz akışını azaltma kararı almıştı. Önceki gün bakanlar ile gerçekleştirilen enerji zirvesinin ardından ise kurum, ilaç, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasını sonlandırdı. BOTAŞ tarafından üreticilere gönderilen e-posta ile ilaç, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasının sonlandırıldığı bildirildi.

Kesinti borsayı da vurdu

Enerji kesintisi nedeni ile sanayinin dev şirketlerinin üretime ara vermesi, borsada da sanayi endeksi öncülüğünde düşüşe yol açtı. Borsa İstanbul yüzde 0,3 düşüşle hafif negatif başlangıç yaptığı dün öğleden sonra sanayi şirketlerine gelen sert satışla negatife döndü. Bankacılık endeksinde de satışlar öğleden sonra hızlandı. Sanayi endeksi yüzde 4,3’ün üzerinde düşerken BİST100 endeksinde düşüş de yüzde 3,7’yi aştı. Üretme ara veren Kartonsan hisseleri dün saat 12 itibari ile yüzde 2,1, Ege Endüstri hisseleri de aynı saatte yüzde 1,15 kayıp yaşadı.

Gıda sektörü muafiyet istedi

Enerji kısıtlaması kararının ardından gıdadan cama, seramikten çimentoya kadar birçok sektör muafiyet istedi. Muafiyet isteyen sektörler arasında Sirkeciler de yer aldı. Sirke Üreticileri Derneği (SirkeDer) Başkanı Gürhan Güven, “Gıda ve üretim sanayisi bu karardan muaf tutulmalı, sektörde geri dönülemez zararlar yaşanabilir” dedi. İstanbul Yemek Sanayicileri Derneği (İYSAD) de, üyelerinin kesintilerden muaf tutulması isteğiyle Enerji Bakanlığı’na başvurdu. İYSAD açıklamasında, “Temel girdilerimiz olan gıda ürünlerinin bozulmaması, korunabilmesi, soğuk zincirinin sürdürülebilmesi kesintisiz enerji kullanımına bağlıdır. Üretim ve servisin her aşamasında sıcaklık kontrollü, soğuk/donuk ürünlerin muhafazası, enerji kesintisine gidilmesi halinde sekteye uğrayacaktır” denildi.