ULUSLARARASI KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARI
En basit şekilde anlatmaya çalışalım.
İki arkadaştan birisi diğerinden borç para istediği zaman borç para verecek olan bir hesap yapmak durumundadır. Arkadaşım bu parayı zamanında ödeyebilir mi? Bunu ödeyecek kadar geliri var mı? Ödeyemezse bana zararı ne olacaktır veya bana getireceği risk nedir? Bu kriterleri kendince değerlendirdikten sonra yaptığı tahminler olumlu ise arkadaşına borç parayı verecektir. Tahminleri olumsuz ise ne kadar yakın arkadaş olurlarsa olsunlar cevabı hayır olacaktır.
İş hayatında ise kredi veren kurum veya kuruluşlar (çoğunlukla bankalar) işletmelere kredi vermeden önce istihbarat birimleri tarafından istihbarat işlemi yaparlar. Yapılan bu incelemede işletmenin bilançosu, gelir tablosu gibi finansal göstergeler titizlikle incelenir ve en önemlisi stokların dönme çabukluğu, alacakların dönme çabukluğu vd. finansal oranların geçerliliğini inceledikten sonra karar verirler. Kredi verecek olan kurumun amacı müşteri kazanmak, bir nevi yatırım yapmaktır. Yapılan bu hesaplar sonucunda kredinin geri ödenip ödenemeyeceği, elde edilecek kazanç, alınacak risk gibi bir takım kriterler değerlendirilir ve sonuca gidilir ve işletmenin kredi notu belirlenir. Belirlenen kredi notu esas alınarak işletme hakkında karar verilir.
Ülkeler için de aynı yöntem geçerlidir: Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları da ülkelerin kredi notunu belirlemektedir. Globalleşen dünyada ülkelerarası yatırımlar çoğalmış, uluslararası ticari ilişkiler oldukça yoğunlaşmıştır. Bir başka ülkeye yatırım yapmayı planlayan bir yatırımcı ülkenin kredi notuna bakarak karar verecektir. Çünkü yapacağı yatırımın getirisi için ülkenin bir yerde ekonomik güven endeksine bakmak zorundadır. İşte bu ekonomik endeks yerine uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının verdikleri ülke notu yeterli olmaktadır. Çünkü bir ülkenin kredi notu hesaplanırken o ülkenin ekonomik büyümesi, ekonomi güven endeksi, işgücü kalitesi ve maliyeti, ari açığı, dış ticaret dengesi gibi birçok kriter titizlikle incelenerek sonuca varılmaktadır. Dolayısıyla ülkenin kredi notu yatırımcının karını, taşıyacağı riskleri göstermektedir.
Özellikle 1980 lerden başlayan globalleşme sonucunda uluslararası yatırımcılar yatırım yapacakları ülke hakkında karar vermeden önce uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının yaptığı değerlendirmeleri baz alarak karar vermeye başlamışlardır.
Söz konusu kuruluşlar gelirlerini her ülkeden aldıkları prim yoluyla elde etmektedirler.
DÜNYADA KREDİ DEĞERLENDİRME KURULIŞLARI
*Standart Poors:1960 yılında kurulmuştur ve New York’ta faaliyet göstermektedir.
*Moody’s:1913 yılında kurulmuş ve merkezi New York tadır.
Fitch Ratings:1914 yılında New York’ta kurulmuştur.
Kuruluşlar, ülkelerin kredi değerlendirmesini yaparken ülkenin risk seviyesini belirledikleri için uluslararası yatırımcılara bilgi aktarmaktadırlar. Ayrıca ülkenin siyasi istikrarı, ekonomi yönetimi konuları da ele almaktadırlar. Ekonomik değerlendirmede kriterler; ekonomisindeki istikrar, ekonomik büyüme potansiyeli, dış politikada izlenen yol, ülke yönetiminin tarzı, siyasi riskler, ülkenin merkez bankasının bağımsız çalışıp çalışmadığıdır.
Bu değerlendirmeler sonunda değerlendirmeyi yapan kuruluş, gelecekte muhtemel risklerin ortaya çıkmasını sağlar.
TÜRKİYE’NİN KREDİ DERECELENDİRME SÜRECİ
Tarih S&P Fitch Moody’s Not
23.9.2016 BB BBB- Ba1 Moody’s Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına indirdi
20.7.2016 BB BBB- Baa3 S&P Türkiye’nin notunu BB’ye indirdi
16.5.2013 BB+ BBB- Baa3 Moody’s Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir seviyeye yükseltti
27.3.2013 BB+ BBB- Ba1 S&P Türkiye’nin notunu to BB+’ya yükseltti
5.11.2012 BB BBB- Ba1 Fitch Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir seviyeye yükseltti
20.6.2012 BB BB+ Ba1 Moody’s Türkiye’nin notunu Ba1’e yükseltti
19.2.2010 BB BB+ Ba2 S&P Türkiye’nin notunu BB’ye yükseltti
8.1.2010 BB- BB+ Ba2 Moody’s Türkiye’nin notunu Ba2’ye yükseltti
3.12.2009 BB- BB+ Ba3 Fitch Türkiye’nin notunu 2 not birden artırarak BB+’ya yükseltti
14.12.2005 BB- BB- Ba3 Moody’s Türkiye’nin notunu Ba3’e yükseltti
13.1.2005 BB- BB- B1 Fitch Türkiye’nin notunu BB-‘ye yükseltti
17.8.2004 BB- B+ B1 S&P Türkiye’nin notunu BB-‘ye yükseltti
9.2.2004 B+ B+ B1 Fitch Türkiye’nin notunu B+’ya yükseltti
16.10.2003 B+ B B1 S&P Türkiye’nin notunu B+’ya yükseltti
25.9.2003 B B B1 Fitch Türkiye’nin notunu B’ye yükseltti
28.7.2003 B B- B1 S&P Türkiye’nin notunu B’ye yükseltti
25.3.2003 B- B- B1 Fitch Türkiye’nin notunu B-‘ye indirdi
2.8.2001 B- B B1 Fitch Türkiye’nin notunu B’ye indirdi
16.4.2001 B- B+ B1 S&P Türkiye’nin notunu B-‘ye indirdi
2.4.2001 B B+ B1 Fitch Türkiye’nin notunu B+’ya indirdi
23.2.2001 B BB- B1 S&P Türkiye’nin notunu B’ye indirdi
27.4.2000 B+ BB- B1 Fitch Türkiye’nin notunu BB-‘ye yükseltti
25.4.2000 B+ B+ B1 S&P Türkiye’nin notunu B+’ya yükseltti
13.3.1997 B B+ B1 Moody’ Türkiye’nin notunu B1’e indirdi
20.12.1996 B B+ Ba3 Fitch Türkiye’nin notunu B+’ya indirdi
13.12.1996 B BB- Ba3 S&P Türkiye’nin notunu B’ye indirdi
26.9.1995 B+ BB- Ba3 Fitch Türkiye’nin notunu BB-‘ye yükseltti
10.8.1994 B+ B Ba3 Fitch Türkiye’yi B notuyla değerlendirmeye başladı
2.6.1994 B+ – Ba3 Moody’s Türkiye’nin notunu Ba3’e indirdi
28.4.1994 B+ – Ba1 S&P Türkiye’yi B+ notuyla değerlendirmeye başladı
13.1.1994 – – Ba1 Moody’s Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına indirdi
5.5.1992 – – Baa3 Moody’s Türkiye’yi yatırım yapılabilir seviye olan Baa3 ile değerlendirmeye başladı
Türkiye’de Kurulan Derecelendirme Kuruluşları
Kobirate Uluslararası Kredi Derecelendirme ve Kurumsal Yönetim Hizmetleri A.Ş.
Fitch Ratings Finansal Derecelendirme Hizmetleri A.Ş
Saha Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş.
TURKRATING İstanbul Uluslararası Derecelendirme Hizmetleri A.Ş.
JCR Avrasya Derecelendirme A.Ş.
İstanbul International Rating Services, Inc.
Kaynak: hemenkredinotu.com/kredi-derecelendirme-kuruluslari/
Saygılarımla
ZAFER ÖZCİVAN