Türk Dil Kurumu, güncel sözlüğünde iş gücü hakkında iki farklı tanım kullanmıştır. Bunların ilkine göre; iş gücü, bir insanın yararlı şeyler üretmek için harekete geçirmek zorunda olduğu fiziksel ve düşünsel yetilerinin tümüdür.
İkinci tanımda ise iş gücü kavramının ekonomik boyutu ele alınmaktadır. Buna göre iş gücü, etkin nüfus içinde yer alan, cari ücret düzeyinde ve çalışma koşullarında çalışanlarla işsizlerin toplamıdır.
İşgücü Girdi Endeksleri (İGE) altında yer alan İstihdam, Brüt Ücret-Maaş, Çalışılan Saat ve İşgücü Maliyeti Endeksleri alt kalemlerinin büyük bölümü mevsimsellik ve/veya takvim etkisi içermektedir.
Verilerde yıldan yıla yinelenen ve yılın bazı ay/dönemlerinde ortaya çıkan periyodik artış ya da azalışlar mevsimsel etkiler olarak adlandırılırken, ay/dönem/yıl içindeki takvim kompozisyonuna bağlı olarak oluşan etkiler takvim etkileri olarak adlandırılmaktadır. Mevsim ve takvim etkisinden arındırma ise mevsim ve takvim etkilerinin istatistiksel yöntemler kullanarak tahmin edilmesi ve eğer anlamlı ise veriden ayrıştırılması işlemidir.
Mevsim ve takvimden kaynaklanan etkiler, geçici nitelikte olduklarından, verinin genel eğiliminin gözlemlenmesini engellemektedir. Mevsimsel hareketler içeren veride, belirli bir dönemde meydana gelen değişikliğin, verideki gerçek artış veya azalıştan mı, yoksa mevsimsel etkilerden mi kaynaklandığını anlamak oldukça güçtür. Oysa karar verme ve planlama faaliyetleri için gerekli olan kısa dönemli göstergelerin, istenen dönemler arasında sağlıklı karşılaştırma yapmaya olanak sağlayacak şekilde üretilmesi büyük önem taşımaktadır. Kısa dönemli göstergelerde aylık/dönemlik ve yıllık değişimlerin sağlıklı bir şekilde yorumlanabilmesi için, bir önceki aya/döneme göre yapılacak karşılaştırmalarda mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış göstergelerin kullanılması, bir önceki yılın aynı ayına/dönemine göre yapılacak karşılaştırmalarda ise takvim etkisinden arındırılmış göstergelerin kullanılması daha anlamlı olacaktır.
En basit anlamıyla işgücü girdi endeksi çalışan nüfusun işgücüne katılımı, haftalık çalışma saati, ücretler gibi bilgilerdir. Esas itibariyle işsizliğin azalması işgücüne yani üretim faaliyetlerine katılmakla sağlanmaktadır.
TÜİK tarafından yayınlanan 2024 yılı 3, çeyrek (Temmuz-Eylül dönemi) işgücü girdi endeksleri aşağıdaki gibidir.
Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı %8,7 seviyesinde gerçekleşti
Hane halkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2024 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 20 bin kişi azalarak 3 milyon 106 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,1 puanlık azalış ile %8,7 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %6,9, kadınlarda %12,1 olarak tahmin edildi.
Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam oranı %49,6 oldu
İstihdam edilenlerin sayısı 2024 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 136 bin kişi artarak 32 milyon 734 bin kişi, istihdam oranı ise 0,1 puanlık artış ile %49,6 oldu. Bu oran erkeklerde %67,2 iken kadınlarda %32,4 olarak gerçekleşti.

Mevsim etkisinden arındırılmış işgücüne katılma oranı %54,3 olarak gerçekleşti
İşgücü 2024 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 116 bin kişi artarak 35 milyon 840 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,1 puanlık artış ile %54,3 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde %72,1, kadınlarda ise %36,9 oldu.
Genç nüfusta mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı %16,8 oldu
15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki çeyreğe göre 0,5 puanlık artış ile %16,8 oldu. Bu yaş grubunda işsizlik oranı; erkeklerde %13,3, kadınlarda ise %23,5 olarak tahmin edildi.
Mevsim etkisinden arındırılmış istihdamın %58,2’si hizmet sektöründe yer aldı
Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısı 2024 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre sanayi sektöründe 46 bin kişi, inşaat sektöründe 12 bin kişi, hizmet sektöründe 110 bin kişi artarken tarım sektöründe 32 bin kişi azaldı. İstihdam edilenlerin %14,6’sı tarım, %20,6’sı sanayi, %6,7’si inşaat, %58,2’si ise hizmet sektöründe yer aldı.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış haftalık ortalama fiili çalışma süresi 42,6 saat oldu
İstihdam edilenlerden referans döneminde işbaşında olanların, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış haftalık ortalama fiili çalışma süresi 2024 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 1,3 saat azalarak 42,6 saat olarak gerçekleşti.
Mevsim etkisinden arındırılmış âtıl işgücü oranı %26,5 oldu
Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan âtıl işgücü oranı 2024 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 0,8 puanlık azalış ile %26,5 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı %17,8 iken potansiyel işgücü ve işsizlerin bütünleşik oranı %18,4 olarak tahmin edildi.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar