Bir tarım ülkesi olan yurdumuzda tarım işçiliğinin de ücret ve bazı haklar yönünden incelenmesi, onlara sosyal hak ve ücretlerinin en verimli şekilde uygulanması gerekir.
Tarımda çalışan işçiler genellikle mevsimlik olarak görev yaparlar. Örneğin zeytin toplama ve işleme kasım aralık aylarında, narenciye işçiliği aralık ocak aylarında, buğday, arpa, mercimek, nohut gibi ürünlerin de yaz aylarında işçiliği gündeme gelir. Genellikle tarım işçileri mevsimlik çalıştıkları için hafta sonu tatili de uygulanmayabilir. Çünkü ürünün özelliğine göre zamanında toplanması, işlemlerinin yapılması ve satılması belli bir zaman diliminde uygulanması gerekir ki bir takım erime, çürüme gibi zararların önüne geçilebilsin.
Gerçek tarım işçileri ise çiftçilerin ta kendisidir ve gece gündüz, çoluk çocuk hep birlikte çalışmak durumundadır. Sebze yetiştiren bir sera veya camekanın gece ve gündüz sıcaklığının sağlanması, ilaçlarının zamanında verilmesi, zamanında budama ve aşı yapılması son derece önemlidir ve hepsinin ayrı ayrı uygulama zamanı vardır ve bu zaman dışında işlem yapılması çiftçiye veya tarım üreticisine bir fayda sağlamadığı gibi ayrıca o yılın verimsiz geçmesine yani emeklerin boşa çıkmasına sebep olabilir. Dolayısıyla tarım işçiliğinde mesai kavramı yoktur.
Ülkemizde son yıllarda tarım ürünlerinin üretiminde kullanılan materyallerin fiyat artışları astronomik duruma geldiğinden kayda değer miktarda ekim alanı boş kalmakta, tarım üreticisi verdiği emeğin, yaptığı giderlerin karşılığını alamadığı için ekim yapmamaktadır. Öte yandan ülkemizde sıkı ve sürdürülebilir bir tarım politikası olmadığı gibi; ürün üreticiden sofraya gelinceye kadar birkaç aracıdan geçtiği için ve nakliye bedellerinin aşırı yüksek olduğundan tüketiciye tarladan çıkışının 4-5 kat fazlasına fazlası ile ulaşabilmektedir. Yıllardan bu yana süregelen bu sorun bir türlü çözüme kavuşamamıştır. Sorunun çözümü için haller yasası ilk akla gelen çözüm yollarından biridir ama haller de olmadan dağıtım ve toplama işlemlerinin yapılması zor gözükmektedir. Verilen komisyonlar, işçilik, mazot, gübre, fideizirai ilaç fiyatları ikiye üçe katlanınca tarım üreticileri çözümsüzlük içine girmişlerdir. Hükümet her ne kadar çiftçiye destek kredileri verse de yetersiz kalmakta ve çözüm olmamaktadır. Bir tarım ülkesi olmamıza rağmen başta baklagiller olmak üzere birçok tarım ürününü ithal etmemiz, hatta fiyat rekabetini sağlamak üzere bazı ürünlerde gümrük vergilerinin kaldırılması son derece yanlış bir tutumdur. Her şeyden önce dövize en çok ihtiyacımız olan günümüzde paramızın dışarıya gitmesi dış ticaret açığı yönünden negatif bir gelişmedir. Yerli üretimi teşvik etmek, tarım üreticilerini destek sağlamak sıkı ve sürdürülebilir tarım politikası uygulamak önemli bir katkı sağlayacaktır. Ayrıca tarım üreticilerinin olmazsa olmazı olan zirai ilaç, tohum, mazot gibi girdilerinden KDV ve ÖTV alınmalı ki üretim maliyetleri düşürülerek üterim teşvik edilmelidir.
Bir diğer konu dünyada gıda fiyatları düşerken bizde sürekli yüksek seyretmekte Tüik tarafından yayınlanan tüfe enflasyonu, gıda enflasyonundan sürekli düşük çıkmaktadır. Gıda ürünleri halkın tamamını ilgilendirdiği için özellikle dar ve sabit gelirli vatandaşlarımız geçim sıkıntısı çekmekte, alım güçleri sürekli düşmektedir.
2023 yılına ait TÜİK tarafından yayınlanan tarım işletme işgücü yazısı aşağıdaki gibidir.
Mevsimlik tarım işçilerinin ortalama günlük ücretleri 2023 yılında %114,6 arttı
Tarımsal işletmelerde 2023 yılında mevsimlik tarım işçilerinin günlük ücretleri bir önceki yıla göre %114,6 artarak 512 TL, sürekli tarım işçilerinin aylık ücretleri ise %105,2 artarak 13 bin 435 TL oldu.
Mevsimlik erkek işçi ücretleri %115,7 artış göstererek 545 TL olurken, kadın işçilerin günlük ücretleri ise %113 artış göstererek 479 TL oldu.
Sürekli tarım işçilerine ödenen aylık ücret, erkek işçiler için %112 oranında artarak 14 bin 266 TL olurken, kadın işçiler için %88,1 artarak 10 bin 146 TL oldu.

 

Mevsimlik işçilerde en yüksek günlük ücret Kahramanmaraş ilinde ödendi
Tarımsal işletmelerde 2023 yılında mevsimlik tarım işçilerine yapılan en yüksek günlük ücret ödemesi erkek işçiler için 868 TL, kadın işçiler için 794 TL ile Kahramanmaraş ilinde gerçekleşti. En düşük ücret ödemesi ise erkek işçiler için 407 TL ile Hatay, kadın işçiler için ise 344 TL ile Mersin ilinde gerçekleşti.

Sürekli erkek işçilerde en yüksek aylık ücret Ankara ilinde gerçekleşti
Tarımsal işletmelerde sürekli tarım işçilerine ödenen aylık ücretlere bakıldığında, erkek işçilere 15 bin 810 TL ile Ankara’nın, kadın işçilere 12 bin 501 TL ile İzmir’in en yüksek ödemenin yapıldığı iller olduğu görüldü. En düşük ücretler ise, erkek işçiler için 9 bin 825 TL, kadın işçiler için 9 bin 349 TL ile Antalya ilinde gerçekleşti.
AÇIKLAMALAR
Tarımsal işletme işgücü ücret istatistikleri, verinin ait olduğu üretim yılında ve tarım işlerinin en yoğun olduğu dönemde, tarımsal amaçlı en az beş mevsimlik işçi ya da en az bir sürekli işçi çalıştıran 28 ildeki 3 781 tarımsal işletmeden derlenen verilerden üretilmiştir.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar