Şebnem TURHAN
Birleşik Arap Emirlikleri ile Türkiye arasında siyasi ve ticari ilişkilerde uzun yıllar boyu yaşanan gerginliklerin 24 Kasım’da BAE ziyareti ile başlayan yumuşama merkez bankaları arasında imzalanan swap anlaşması ile devam etti. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile yaklaşık 4.7 milyar dolar swap anlaşması gerçekleşirdi. Bu anlaşma Türkiye’nin dördüncü swap anlaşması oldu. Toplam swap anlaşmaları 28 milyar dolara ulaştı.
Merkez Bankası dün yaptığı yazılı açıklamada, “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Merkez Bankası (BAEMB) arasında, BAE Dirhemi (AED) ile Türk Lirası (TRY) para birimleri için İkili Para Takası anlaşması imzalanmıştır” denildi. Açıklama şöyle devam etti: “Swap anlaşmasının nominal büyüklüğü karşılıklı olarak 18 milyar dirhem ve 64 milyar TL’dir.”
İlk adımlar Kasım 2021’de atılmıştı
Aynı bilgileri içeren açıklama TCMB açıklaması ile eş zamanlı olarak BAE Merkez Bankası’ndan da geldi. Reuters’da 2021’in son günlerinde yayımladığı kaynaklara dayandırılan bir haberde kısa sürede BAE ve Azerbaycan ile bir swap anlaşmasının tamamlanabileceği belirtilmişti.
Türkiye ve BAE arasında ticari ve siyasi gerilimler bir süredir devam ediyordu. İki ülke arasındaki gerilim Abu Dabi yetkililerinin 24 Kasım’daki Türkiye ziyaretinde gerçekleşen BAE ile Türkiye arasında bir dizi önemli ekonomik anlaşmanın da imzalandığı süreçle birlikte geride kalma yolunda ilerliyor. BAE ile Türkiye arasındaki swap anlaşmasısı 24 Kasım’daki ilk temastan sadece 2 ay içinde sonuçlanarak en hızlı tamamlanan swap anlaşmalarından biri oldu. Ayrıca 24 Kasım’da Abu Dabi Kalkınma Holdingi Yönetim Kurulu Başkanı Mohamed Hasan Al Suwaidi, Türkiye ile BAE arasında yapılan anlaşmalar kapsamında 10 milyar dolarlık bir fonun tahsis edildiğini açıklamıştı. Şubat ayında da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BAE’yi ziyaret etmesi bekleniyor.
TCMB’nin Çin ile 6 milyar dolar, Katar ile de 15 milyar dolar ve Güney Kore ile 2 milyar dolar olmak üzere toplam 23 milyar dolara ulaşan swap anlaşması bulunuyor. Güney Kore anlaşması kaynaklı swap anlaşmanın üzerinden uzun zaman geçmesine karşın henüz TCMB bilançosuna girmiş değil.
Güney Kore anlaşması henüz kasada değil
Türk Lirası’ndaki değer kaybı nedeniyle 2020’den beri hız kazanan swap anlaşmaları brüt rezervlerde bir artışa yol açsa da net rezervlerde pozitif bir etki sağlamıyor. Dolar/ TL dün anlaşma açıklanmadan önce 13.59 lira seviyelerindeydi, açıklamanın ardından 13.50 liraya kadar gerilese de gün içinde yine aynı seviye ve üstüne doğru hareket etti.
Türkiye’nin brüt rezervleri 7 Ocak itibariyle 109 milyar 445 milyon dolar seviyesinde. Uluslararası net rezervler ise 7 milyar 47 milyon dolar ile Ağustos 2002’den bu yana en düşük seviyelerinde bulunuyor. Birleşik Arap Emirlikleri ile yapılan swap anlaşması brüt döviz rezervlerinin artmasını sağlayacak. Swap hariç uluslararası net rezervler ise 7 Ocak itibariyle 56.9 milyar dolar ekside bulunuyor.
Öte yandan Reuters’ın daha önce yayımladığı haberlerdeki bilgilere göre TCMB’nin Azerbaycan ve Suudi Arabistan başta olmak üzere yeni swap anlaşmalarına ilişkin görüşmeleri de sürüyor.
Anlaşmanın TL üzerinde etki yaratması beklenmiyor
Merkez Bankası Para Politikası Kurulu bugün toplanacak. Piyasada beklenti yüzde 14 olan politika faizinin sabit bırakılması yönünde şekilleniyor. Piyasa bu beklentiyi de Merkez Bankası’nın aralık PPK metnindeki “faiz indirimlerinin birikimli etkileri 2022 yılı ilk çeyreğinde izlenecektir” ifadesine dayandırıyor. Ancak bazı analistler indirim yapılabileceği yönünde görüş belirtiyor. Öte yandan PPK öncesinde gelen swap anlaşması açıklaması dolar/TL’de anlık bir düşüş yaratsa da ardından yeniden eski seviyelere çıkıldı. Analistler anlaşmanın brüt rezervleri artıracak olsa da swap hariç net rezervlerin piyasa tarafından takip edildiğini ve burada bir değişim yaratmayacağını belirtti. O nedenle dolar/ TL üzerinde önemli bir etki beklentisi bulunmuyor. Öte yandan Goldman Sachs veri sonrası yayımladığı notta, TCMB’nin son dönemde azalan rezervlerinin yakından takip edilmesi gerektiğini belirterek, “Swap anlaşmasını belirgin pozitif etkisi olacak bir gelişme olarak görmüyoruz” dedi.
3 yıllık anlaşma mutabakatla uzatılabilecek
Merkez Bankası açıklamasına göre BAE ile yapılan swap anlaşması iki ülke arasında karşılıklı ticaretin geliştirilmesi yoluyla finansal iş birliğinin daha da güçlendirilmesi amacını taşıyan anlaşma üç yıl süreyle geçerli olacak ve karşılıklı mutabakatla uzatılabilecek. BAEMB Başkanı Khaled Mohamed Balama, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile imzalanan bu anlaşma her iki ülkenin finansal konularda, özellikle de iki ülke arasındaki ticaret ve yatırımlar alanında ikili iş birliğini artırma iradesinin bir göstergesidir” dedi. TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu ise, “Bu anlaşma, iki ülke merkez bankasının, ülkeleri arasındaki ekonomik ve mali ilişkilerin geliştirilmesi için yerel para birimleri üzerinden karşılıklı ticaretin derinleştirilmesine yönelik kararlılığını göstermektedir” dedi.
2017 sonrası ihracatta sert düşüş
Swap anlaşmaları iki ülke arasındaki yerel para cinsi ticareti geliştirmek için imzalanıyor. Türkiye ile Birleşik Arap Emirlikleri arasındaki ticaret hacmi Ocak-Kasım 2021 döneminde 7 milyar dolar seviyesinde. Türkiye BAE’den 2.2 milyar dolarlık ithalat yaparken 4.9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. BAE ile ihracat geçen yıl yeniden yükseliş trendine girmiş görünüyor. 2017 yılında BAE’ye ihracat 9.3 milyar dolar seviyesindeyken bozulan ikili ilişkiler nedeniyle 2018’de 3.2, 2019’da 3.3, 2020’de ise 2.8 milyar dolara gerilemişti. 2021’in 11 ayında 4.9 milyar dolarlık ihracat yakalanması ve karşılıklı anlaşmalar 2022 yılında ticaret hacminin artacağının işaretçisi. BAE gerilemeye rağmen Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı 10’uncu ülke konumunda bulunuyor.
