Bir ülkede sanayi üretimindeki artış ekonomik büyümeye katkısı olan en büyük faktörlerden birisidir.
Ülkemizde sanayi üretimi ağustos ayında %2.4, yıllık bazda ise yüzde 1 yükselmiştir. Sanayinin alt sektörleri (2015=100 referans yıllı) incelendiğinde, 2022 yılı ağustos ayında madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12,4 azaldı, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 2,2 arttı ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 3,5 azaldı.
Yukarıdaki grafikten de anlaşılacağı üzere ülkemizde sanayi üretimi en çok 2021 yılı nisan ayında rekor düzeyde artmış, daha sonra hızlı bir düşüşle 2021 temmuz ayına kadar gerilemiş, aynı yılın ağustos ayında %13.9 a kadar çıksa da bugüne kadar 2021 nisan ayındaki değere gelememiştir. Bugün için yıllık bazda sanayi üretiminin yükselme oranı yüzde 1 de kalmıştır.
Sanayi üretiminin yükselmesi, ülkede uygulanan ekonomik koşullarla yakından ilgilidir. Yatırım yapılabilmesi, yabancı yatırımcıların ülkeye gelmesi üretim maliyetlerinin düşük olması ile mümkün olacaktır. Bu bağlamda Eylül 2021’den itibaren düşük faiz yüksek kur modeline geçtiğimizden bu yana sanayi üretimimiz yatay bir seyir izlemiş ve daha sonra düşme eğilimine girmiştir. Sebebi ise gayet basittir. Çünkü hükümetin uygulamaya koyduğu düşük faizli kredi imkanları üretim işletmelerimize bir türlü ulaşamamıştır.-Bu konuda çeşitli yasal uygulamalar konulmuş, politika faizlerinin temel hedefine ulaşması için çeşitli tedbirler alınmasına rağmen özellikle özel bankalar tarafından sanayicilerimize kredi verme konusunda ketum davranılmıştır. Sadece üretim işletmelerinin kredi talepleri değil, vatandaşların kullandığı bireysel kredilerde de kısıtlama yoluna gidilmiştir. Hatta ve hatta kredi maliyetlerinde belirgin şekilde yükselme gözlenmiştir. Bankalar ise kredi konusunda olumsuz davranışlarının sebebi olarak verilen kredilerin geri dönmesi konusunda endişe duyduklarını açıklayarak kendilerini savunmaya çalışmaktadırlar.
Özellikle üretim işletmelerinin krediye olan ihtiyaçları sürekli olduğu bir gerçektir. Yaşanan tüm bu zorluklara rağmen sanayi üretiminin %1 de olsa yükselmesi gene de başarıdır. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2022 yılı ağustos ayında madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi temmuz ayına göre yüzde 3,9 azalırken, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 2,7 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 2,8 arttı.
Bir diğer konu ise ülkemizde perakende satışların artmasıdır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022 yılı ağustos ayı Perakende Satış Endeksleri verisini açıkladı. Buna göre, sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2022 yılı ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 11,5, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 12,8 arttı, otomotiv yakıtı satışları ise yüzde 4,1 azaldı.
Bizler toplum olarak satın alma konusunda çok istekli ve maddi durumumuz ölçüsünde olanaklarımızı sonuna kadar tüketime harcayan bir milletiz. Bir de bu özelliğimizin üstüne enflasyon beklentisi de eklenince ihtiyacımızın birkaç kat fazlasını satın alıp evimize koyuyoruz ve gelirlerimizin artmayacağı, satın alma gücümüzün azalacağı düşüncesiyle enflasyona karşı kendimizi korumaya çalışıyoruz. Durum böyle olunca perakende satış hacmini de arttıracağımız aşikardır. Özellikle temel gıda ürünleri konusundaki tutumumuz yıllardan bu yana değişmemiş, hatta negatif yönde artmıştır.
Yukarıdaki bilgilere göre yakıt satışları ağustos ayında %4.1 azalmış. Akaryakıt ürünlerinde dışa bağımlı olmamız ve döviz kurlarının yüksek olması nedeniyle ödediğimiz bedellerin yüksek olması ve sık sık değişen fiyatlar araç kullanma konusunda tasarruf yapma eğilimine sokmuştur ve doğru bir tutumdur. Araç yakıt bedelleri oldukça yüksek olduğundan çoğumuz toplu taşıma araçlarını kullanmasını öğrendik ve inşallah bu şekilde devam ederiz.
Perakende satış hacmi ağustos ayında temmuz ayına göre yüzde 3,7 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 3,1, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 3,8, otomotiv yakıtı satışları ise yüzde 4,1 arttı.
Cari fiyatlarla perakende ciro 2022 yılı ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 128,8 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 119,4, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 119,2, otomotiv yakıtı satışları ise yüzde 174,3 arttı.
Cari fiyatlarla perakende ciro 2022 yılı ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 7,6 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 7,6, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 10,1, otomotiv yakıtı satışları ise yüzde 1,2 arttı.
Toplum olarak tüketim alışkanlıklarımızı büyük ölçüde kontrol altına almamıza rağmen az da olsa bir kısmımızın tüketim savurganlığı maalesef devam ediyor. Bunun en bariz örneği, cep telefonu satışlarının izlenmesidir. Bazı vatandaşlarımız, fonksiyonları yerine getirebilmesine rağmen yeni model çıktığında eski telefonlarını devre dışı bırakıp oldukça yüksek paralar ödeyerek yeni model telefon alma alışkanlıklarını devam ettirmektedir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
