Levent AKBAY
2022 dış ticaret verileri Rusya ile dış ticarette çifte rekor kırıldığını gösterdi. 58,8 milyar dolarlık ithalatın yapıldığı Rusya, daha önce bu konumda yer alan Çin’in de önüne geçerek Türkiye’nin en büyük tedarikçisi konumuna geldi.
Türkiye, Rusya’ya ihracatını 5,7 milyar dolardan 9,3 milyar dolara çıkartarak bir yılda yüzde 62’lik artış performansını yakaladı. Ancak ihracattaki güçlü oransal artışa rağmen ithalattaki artış 2021’e göre yüzde 100’ü aşınca Rusya ile dış ticaret Türkiye aleyhine 49,5 milyar dolar açık verdi.
Rusya 8’inci sıraya yükseldi
Türkiye’nin ihracatının en yüksek olduğu 20 ülke sıralamasında 2002’de en yüksek oransal artışı Rusya yakalarken bu ülkeye yapılan ihracat bir yılda 3,5 milyar dolar artış gösterdi.
Rusya bu performansı ile Türkiye’nin ihracat pazarları sıralamasında 10’uncu sıradan 8’inci sıraya çıktı. Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olan Almanya’ya yapılan ihracat yüzde 9,5 artarak 19,3 milyar dolardan 21,1 milyar dolara, ikinci sırada yer alan ABD’ye ihracat yüzde 14,7 artışla 14,7 milyar dolardan 16,8 milyar dolara, Irak’a yapılan ihracat ise yüzde 23,6 artışla 11,1 milyar dolardan 13,7 milyar dolara çıktı. Birleşik Krallık’a yapılan ihracat yüzde 5 gerileyerek 13,7 milyar dolardan 13 milyar dolara düşerken, İtalya’ya ihracat yüzde 7,7 artışla 11,4 milyar dolardan 12,3 milyar dolara, İspanya’ya yapılan ihracat yüzde 0,3 artışla 9,6 milyar dolarda kaldı.
Fransa’ya yapılan ihracat yüzde 4,6 artışla 9,1 milyar dolardan 9,5 milyar dolara çıkarken, Hollanda’ya yapılan ihracat yüzde 18,7 artışla 6,7 milyar dolardan 8 milyar dolara, İsrail’e yapılan ihracat ise 6,3 milyar dolardan 7 milyar dolara çıktı.
AB-Türkiye-Rusya üçgeni
Türkiye ile Rusya dış ticaretindeki artışın ana sebebi Rusya’nın Ukrayna ile savaşı ve Batı ülkelerinin Rusya’ya uyguladığı ambargolar. AB, Türkiye’den Rusya’ya yönelik ambargolara dahil olmasını isterken Türkiye bu isteği yerine getirmedi. AB firmaları ile Rus firmalarının Türkiye’de şube açarak ticareti sürdürdüklerine ilişkin eleştiriler de kamuoyunda yer aldı.
Avrupa Komisyonu’nun Finansal Hizmetler, Finansal İstikrar ve Sermaye Piyasaları Birliği’nden Sorumlu Üyesi Mairead McGuinness’in, ekim ayında Ankara’da görüştüğü hükümet yetkilileri ve iş dünyası temsilcilerine Rusya’ya uygulanan yeni yaptırımlar hakkında bilgi vermiş ve Brüksel’in uyarılarını gündeme getirmişti. Komisyon üyesi McGuinness, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Maliye Bakanı Nureddin Nebati ve Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile bir araya gelmiş, akşam yemeğinde de iş dünyasının önde gelen dernekleri ve kurumlarıyla toplantı yapmıştı.
“Komisyon üyesi McGuinness, Ankara’daki resmi temaslarının ardından Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, belirsizliğin hüküm sürdüğü bir dönemde AB’nin güçlü ortağı olan Türkiye’de bulunmaktan mutlu olduğunu belirtirken, “Rusya’ya karşı yaptırımlarımızın uygulanmasına ve yaptırımların hile yoluyla atlatılmasını tespit edip kökünü kazıma ihtiyacına güçlü bir şekilde odaklandığımızı iletme fırsatı doğdu” . diye konuşmuştu.
Buna karşın Kasım 2022’de AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrel, AB’nin yaptırım uyguladığı Rusya’ya Türkiye üzerinden ihracat yaptığı iddiasını, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun kendisine verdiğini söylediği istatistiklerle reddettiğini açıklamıştı.
Borrell, Fransa’nın Strazburg kentinde düzenlenen Avrupa Parlamentosu (AP) Genel Kurulu’nda İspanyol milletvekili Antoni Comin I Oliveres’in Türkiye’nin AB mallarını satarak yaptırımlardan kaçması için Rusya’ya yardım ettiği iddiasını belirtip AB’nin buna karşı ne yapacağı sorusu üzerine, konuyu Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ile konuştuğunu aktarmıştı. Borrell, “Kendisi Türkiye’nin AB’den ithalatı ve Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı hakkında bana bilgi verdi.
Bu bilgi, Türkiye’nin Rusya’ya ciddi miktarda ihracat yaptığını gösteriyor. Ancak Türkiye’nin AB’den ithalatında ciddi bir artış yok. Böylece aldığım istatistiklere göre, AB’nin Türkiye üzerinden Rusya’ya ihracat üçgeni kurduğu gibi bir teori mevcut görünmüyor” ifadelerini kullanmıştı.
İhracatta ilk sırada narenciye var
Türkiye’nin Rusya’ya ihracatında başta narenciye, taze üzüm, kayısı ve kiraz olmak üzere yaş meyve sebze ürünleri, makine, kara taşıt ve aksamları, elektrik ve elektronik ürünler ile giyim eşyası ve aksesuarları olmak üzere, su ürünleri, gemi ve suda yüzen taşıt ve araçlar dikkat çekiyor. Petrol ve ürünleri, doğal gaz, taşkömürü, demirçelik ürünleri, işlenmemiş alüminyum ve muhtelif tahıl, yağlı tohum ve bitkisel yağ ürünleri Rusya’dan ithal edilen ürünler arasında yer alıyor.
