Şebnem TURHAN

Para politikasında bir yılda yaşanan yoğun değişim, döviz kurlarındaki aşırı dalgalanma, piyasada öngörülebilirliğin zayıfl aması ve TL likidite sıkışıklığı ile devreye giren kur korumalı TL mevduatın getirdiği rekabet ortamı bankalarda hem kredi hem de mevduat faizlerini artırdı. Merkez Bankası’nın politika faizi yüzde 14 sevisinde olsa da ticari kredi faizinde bankacılık kaynakları oranın yüzde 40’a kadar çıktığını belirtti. Kaynaklar kur korumalı TL mevduat ürününde en fazla yüzde 17 faiz verilse de TL mevduatlarında yüzde 26’ya kadar varan faiz oranlarının gözlendiğini vurguladı. Bankaların mevduat kapma yarışı özellikle milyon lira üzeri mevduatta daha kızışırken bankalar arası büyük meblağların transfer olduğu belirtiliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan geçen hafta pazartesi günü kur korumalı TL mevduat hesabıyla vatandaşların kurdaki dalgalanmalardan korunacağını dile getirmesinin ardından bankalarda ürün kullandırılmaya başlandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı yayımladığı yazıda politika faizinin 3 puan üzerinde en fazla mevduat faizi verilebileceğini belirtince bankalar kur korumalı olmayan mevduatlarda birbiriyle yarışa girdi. Geçen haftalarda piyasadaki TL sıkışıklığı ve yılsonu bilanço kapama adımları nedeniyle yüzde 18-19 seviyelerine çıkan TL mevduat faizi yılın son haftasında ise yüzde 20-26 seviyelerine yükseldi. Kamu bankaları ise mevduat yarışında biraz geride kalmış gibi görünüyor. Bankacılık kaynakları kamu bankalarının en fazla yüzde 17,5-19 seviyelerinde TL mevduat faizi verebildiğini yüzde 20’nin üzerine çıkan özel bankaların kamudan mevduat transfer ettiğini de belirtti.

Dolar mevduat faizi de yükseldi

Merkez Bankası da döviz tevdiat hesaplarından kur korumalı TL mevduat ürüne geçişi teşvik etmek için bankalara zorunlu karşılıklarda farklı uygulamalar yapacağını açıklamıştı. Öyle ki DTH’larında hiçbir değişim yaşamayan bankaların Merkez Bankası’nda tuttukları zorunlu karşılıklarından yüzde 1,5 komisyon alacağını duyurmuştu. Bu durumun bankalarda DTH’ları azaltmaya yönelik adım atması beklenirken dolar mevduat faizi de yükseldi. Bankacılık kaynakları dolar mevduat hesabında yüzde 1,5’e yükseldiğini belirtirken geçen haftalarda en yüksek yüzde 1,2 seviyelerinin görüldüğünü belirtti.

Merkez Bankası politika faizi yüzde 14 seviyesinde ve sıkı para politikasının ticari kredilerde ivme kaybına yol açtığı faiz indirimlerinin gerekçesi olsa da bankaların uyguladığı faizler bunların çok çok ötesinde bulunuyor. Ticari müşterilerde ise rotatif kredilerde yüzde 46 faiz oranını gördüğünü belirten bankacılık kaynakları yüzde 30’un altında ise ticari kredi faizi görmenin zor olduğunu belirtiyor. Bir diğer kaynağın verdiği bilgiye göre kamu bankaları da yüzde 14,8 seviyesindeki TLREF’i baz alarak vadeye göre TLREF artı 2’den başlayan oranlarla ticari kredi kullandırıyor. Bankacılık uzmanı, rotatif kredide ise yüzde 17,5 seviyesinin de kamu bankalarından alınabilen en düşük seviye olduğu kaydetti.

Peki neden yükseliyor hem kredi hem de mevduat faizleri? Bankacılık kaynakları öncelikle TL likidite sıkışıklığına dikkat çekiyor. Uzmanların verdiği bilgiye göre Merkez Bankası’nın aralık ayı boyunca doğrudan döviz satımıyla yaptığı müdahalelerde piyasadan TL çektiği bunun fonlamanın da limitlere gelmiş olması TL’yi değerli hale getiriyor. Ve TL bu kadar güç bulunurken fiyatı da artıyor ve bankalar da kredi vermeye çok yanaşmıyor.

Bireylerin dolar mevduatı 537 milyon dolar azaldı

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kur korumalı TL mevduat ürününü pazartesi günü duyurduğu ve dolar/ TL’nin 18.36 lira seviyelerinden 10.25 liraya kadar gerilediği geçen hafta Merkez Bankası verilerine göre yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı parite etkisinden arındırılmış olarak 1 milyar 458 milyon dolar arttı. Toplam döviz mevduatı parite etkisinden arındırılmamış olarak ise 238 milyar 974 milyon dolara çıktı. Böylece döviz mevduatı kur korumalı TL mevduat ürününün uygulamaya girdiği geçen hafta döviz mevduatları tarihi en yüksek seviyesine çıktı. Gerçek kişilerin döviz mevduatı 136 milyon dolar azalırken tüzel kişilerin döviz mevduatı 1 milyar 594 milyon dolar yükseldi. Gerçek kişilerin döviz mevduatında en büyük değişim ise dolar cinsi döviz mevduatında yaşandı. Merkez Bankası haftalık para ve banka istatistiklerine göre gerçek kişilerin dolar cinsi döviz mevduatı geçen hafta 537 milyon dolar, Euro cinsi döviz mevduatının dolar karşılığı parite etkisinden arındırılmış olarak 265 milyon dolar azalırken, kıymetli maden depo hesaplarının dolar cinsi karşılığı da yine parite etkisinden arındırılmış olarak 571 milyon dolar arttı. Kur korumalı TL mevduat hesabı sadece gerçek kişilere getirildi. Tüzel hesaplarda ise kurdaki düşük seviyeler alım fırsatı olarak değerlendirilmiş gibi görünüyor. Merkez Bankası verilerine göre tüzel kişilerin dolar cinsi döviz mevduatı geçen hafta 627 milyon dolar, Euro cinsi döviz mevduatının dolar karşılığı parite etkisinden arındırılmış olarak 853 milyon dolar artış gösterdi.

Uluslararası net rezervler 19 yılın en düşük seviyesinde

Merkez Bankası’nın (TCMB) net uluslararası rezervleri 24 Aralık itibarıyla bir önceki haftaya göre 3.5 milyar dolar düşüşle 8.63 milyar dolara geriledi. Böylece TCMB’nin net uluslararası rezervleri bu yıl daha önce görülen dip seviyelerin de altına inerek Ağustos 2002’den bu yana en düşük seviyeye indi. Net rezervler Aralık ayında TCMB’nin satış tarafında döviz piyasasına doğrudan müdahalesini takiben bir önceki hafta 21.17 milyardan 12.16 milyar dolara inmişti. Merkez Bankası toplam rezervleri ise 24 Aralık haftasında 5 milyar 948 milyon dolar azalarak 110 milyar 926 milyon dolara geriledi. 24 Aralık’ta Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 5 milyar 812 milyon dolar gerileyerek 72 milyar 555 milyon dolara düştü. Brüt döviz rezervleri, 17 Aralık’ta 78 milyar 367 milyon dolar seviyesindeydi. Söz konusu dönemde altın rezervleri, 136 milyon dolar azalarak 38 milyar 507 milyon dolardan 38 milyar 371 milyon dolara geriledi. Böylece Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 24 Aralık haftasında bir önceki haftaya kıyasla 5 milyar 948 milyon dolar azalışla 116 milyar 874 milyon dolardan 110 milyar 926 milyon dolara indi.

Bireylerin vadeli TL mevduatı 1.5 milyar lira azaldı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) haftalık verilerine göre kur korumalı TL mevduatı ürününün devreye girdiği geçen hafta gerçek kişilerin toplam TL mevduatı 9.4 milyar lira azaldı. Gerçek kişilerin vadeli TL mevduatı ise 17 Aralık haftasındaki 807 milyar 25 milyon liradan 805 milyar 441 milyon liraya indi. Böylece 1 haftada gerçek kişilerin vadeli TL mevduatı 1 milyar 584 milyon lira azaldı.

Yabancı hissede mart sonrası en sert çıkışını yaptı

Merkez Bankası’nın istatistiklerine göre Borsa İstanbul’un sert değer kaybettiği geçen hafta yabancı hisse senedi piyasasında net 569.8 milyon dolarlık satış yaptı. Yabancı yatırımcıların bu satışı 26 Mart haftasından sonraki yılın en sert satışı. Yabancının DİBS’teki satışı da 94.4 milyon dolar, şirket borçlanma senetlerinde ise 2.6 milyon dolar oldu.