Kentsel dönüşüm özellikle deprem riski bulunan binaların yıkılarak yönetmeliğe uygun şekilde yeniden yapılmasıdır. Dönüşümüm amacı riskli binaların güvenilir duruma getirilmesidir. Ülkemiz deprem bölgesi olduğundan hayati önem taşıyan kentsel dönüşüm projesi ülkenin her yanında geçerlidir. Kentsel dönüşümüm gerçekleşebilmesi için, yasalara uygun olması, binanın riskli olduğunun yetkililer tarafından belirlenmesi gibi birtakım koşulların yerine getirilmesi gerekir. Herhangi bir binanın kentsel dönüşüme başlayabilmesi mülk sahiplerinin onayı ile mümkündür.
Kentsel dönüşüm kanunu 6306 sayılı afet riski taşıyan binaların yenilenmesini içeren yasadır. Ülkenin her il, ilçe, köylerinde geçerli olan kentsel dönüşüm için devlet çeşitli destekler vermektedir.
Ülke genelinde süren kentsel dönüşüm seferberliğine hız kazandıracak önemli bir düzenleme devreye girdi. Riskli evini ya da işyerini yenileyecek vatandaşların kullandığı dönüşüm kredilerinde, limit ve faiz desteği arttı. Bu yıl şubat ayında destekleri arttıran Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, artan inşaat maliyetleri ve vatandaştan gelen talepleri göz önünde bulundurarak ikinci adımı attı. Önceki gün Resmî Gazete ’de yayımlanan yönetmeliğe göre yeni dönemde verilecek destekler şöyle:
Konut yapım ve edinme kredileri ile işyeri yapım kredisi 400 bin liradan 600 bin liraya yükseltildi. İşyeri edinme kredisi ise 250 bin lira oldu.
Evini yıkmak yerine güçlendirmek isteyenler için güçlendirme kredisi 160 bin liradan 240 bin liraya çıktı.
Kredi limitlerinin yanında devletin verdiği faiz desteği de arttı. Güçlendirme ve konut yapım ve edinme kredilerinde faiz oranı (yıllık) 400 baz puandan 600 baz puana, işyeri yapım ve edinme kredileri ise 300 baz puandan 450 baz puana yükseltildi. Böylece Bakanlığın faiz desteği oranı güçlendirme ve konut kredilerine aylık 0.50 puan, işyeri kredilerine ise aylık 0.38 puana çıktı. Yani vatandaş aylık yüzde 1.5 oranlı dönüşüm kredi kullanıldığında, bunun yüzde 0.50’sini bakanlık karşılayacak.
Faiz destekli konut kredileri için vade en çok 10 yıl, işyeri kredilerinde ise 7 yıl olarak uygulanacak. Kredi alanlar, ödemelerini eşit taksitli ödeyebildiği gibi 2 yıla kadar anapara ödemesiz dönem de sunulacak.
Geçmişte bir hak sahibi adına faiz desteği sağlanacak toplam kredi tutarı 2 milyon liraydı, düzenleme ile 3 milyon liraya çıkarıldı.
DÖNÜŞÜM KREDİSİ NASIL ALINIR?
1- Önce konut ya da işyeri için risk tespiti yaptırıl-malı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yetkilendirdiği denetim kuruluşlarına başvuru yaparak, binanızın durumunu öğrenmelisiniz.
2- Tespit sonrasında bina riskli ise dönüşüm süreci başlıyor. Binaların yıktırılması için maliklere 60 gün süre veriliyor. Bu süre içinde riskli binaların yıktırılıp yıktırılmadığı kontrol edilecek, yıktırılmamış ise 30 günden az olmak üzere ek süre tanınıyor. Sonrasında ise elektrik, su, doğalgaz kesiliyor ve yıkım gerçekleşiyor.
3- Kredi desteğinden faydalanmak için binanın anlaşma ile tahliye edilmesi şartı aranıyor.
4- Hak sahibi vatandaşların dönüşüm için bir müteahhit firma ile yapım ya da kat karşılığı inşaat sözleşmesi imzalaması gerekiyor.
5- Yeni yapım sürecine giren vatandaş bakanlıkla protokol imzalayan bankalara başvuru yaparak kredi imkânına kavuşuyor. Ancak, hak sahipleri tarafından geri ödemesi gerçekleştirilmeyen krediler için faiz desteği ödemeleri durduruluyor.
Krediden, konutlarını yeniden inşa etmek isteyen hak sahipleri, riskli yapılarda en az 1 yıl oturan kiracı veya sınırlı ayni hak sahipleri, konutu riskli yapı olarak tespit edilen ve farklı bir konut almak isteyen malikler yararlanabilecek.
HANGİ DESTEKLER VERİLİYOR?
Kredi ve faiz dışında verilen diğer destekler şöyle;
KİRA: Geçtiğimiz günlerde kentsel dönüşüm kira yardımlarında da artışa gidildi. Riskli yapıda maliklere aylık, kiracılara defaten kira yardımı yapılıyor. İllere göre değişmekle birlikte kira yardımı 1.000 lira ile 1.500 lira arasında değişiyor. Yardım riskli yapıda 18 ay, riskli alanda 48 aya kadar sürüyor. Kiracılar ise defaten 2 bin lira ile 3 bin lira arasında destek alabiliyor.
HARÇ: Riskli yapılar yenilenirken tapu, noter, damga vergisi gibi harçlardan muafiyet sağlanıyor.
KDV: Vatandaş müteahhitle kat karşılığı anlaşma yapmadan evini kendi dönüştürürse yüzde 18 yerine yüzde 1 KDV ödüyor.
Kentsel dönüşüm, insan hayatı söz konusu olduğu için rant düşünülmemelidir. Yukarıda saymaya çalıştığım destekler devlet tarafından verilmektedir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
