İLLER VE BÖLGELERE GÖRE TÜRKİYE’DE KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GSYH-2022

GSYH, (Gayri safi yurtiçi hasıla) bir ülkede bir yıl içinde üretilen mal ve hizmetlerin geçerli fiyatlar cinsinden (piyasa fiyatı) parasal değerleri toplamıdır. GSMH ise (Gayri safi milli hasıla) bir ülkenin sahip olduğu üretim faktörlerinin bir yıl içerisinde ürettiği nihai mal ve hizmetlerin geçerli fiyatlar cinsinden parasal değeri toplamıdır.

GSMH=GSYH’ne Faktör geliri

Net Faktör Geliri: Bir ülkenin sahip olduğu üretim faktörlerinin yurtdışı gelirlerinden yabancıların yurt içinde elde ettikleri gelirlerinin çıkarılmasıyla elde edilen büyüklüktür.

Net faktör geliri pozitif ise GSMH, GSYİH dan büyüktür.

Net faktör geliri negatif ise GSMH, GSYİH dan küçüktür.

REEL GSYİH VE RGSMH

Bir ekonomide nihai olarak üretilen mal ve hizmetlerin bir başlangıç yılı veya baz yılı fiyatlarıyla hesaplanan büyüklükleridir. Bu büyüklüklerin hesaplanmasındaki amaç, ülkenin gelir büyüklüklerinin enflasyondan arındırılmasıdır.

GSYİH ya DAHİL EDİLEN FAKTÖRLER

*Nihai mal ve hizmetler

*İkinci el mallar o yılın GSYİH sına dahil edilmezler.

*Tamamıyla finansal nitelikli işlemlerdir.

*Tahvil, senet, bono

*Ev kadınlarının yaptığı işler

*Transfer ve faiz ödemeleri

*Kayıt dışı ekonomi

GSYİH nın HESAPLANMASI

-Harcama yönünden

GSYİH=C+I+G+(X-M)

C (Tüketim): Mal ve hizmetlere yapılan harcamalardır. Tüketim harcamaları, tüketicilerin mal ve hizmetlere harcamaları ifade eder. Örneğin tüketicilerin yeni konut alımı için yaptığı harcamalar yatırım harcaması olarak kabul edildiğinden tüketim harcamalarında yer almaz.

I (Yatırım): İşletmelerin sabit sermaye stoklarına yaptığı ilavelerle stoklara yaptığı ilaveler ve tüketicilerin yeni konut alımı için yaptığı harcamalardır.

G (Kamu harcamaları): Devletin mal ve hizmet üretimini gerçekleştirebilmek için yaptığı harcamalardır. Devletin yaptığı karşılıksız ödemeler (Transfer ve faiz ödemeleri) kamu harcamaları dışındadır.

X (İhracat): Bir ülkenin diğer ülkelere sattığı mal ve hizmetlerdir.

M(İthalat): Bir ülkenin diğer ülkelerden aldığı mal ve hizmetlerdir.

X-M=Net ihracat negatif ise ithalat büyüktür. Pozitif ise ihracat büyüktür.

-Üretim ya da katma değer yönünden GSYİH

Bir ekonomide farklı sektörlerin ürettikleri mal ve hizmetlerin parasal değerlerinin toplanması veya bir üretim sürecinin her aşamasında yaratılan katma değerlerinin toplamıdır.

-Gelir yönünden GSYİH

Bir ekonomide elde edilen üretim faktörleri gelirlerinin toplamıyla elde edilen değerdir.

GSYİH=Ücret+faiz+rant+kar+amortisman+dolaylı vergiler

MİLLİ GELİR

GSMH=GSYİH+NFG-AMORTİSMAN (Ekonominin net üretim gücünü gösterir.

Milli Gelir=Net milli hasıla-Dolaylı vergiler

Kişisel gelir=Milli gelir-Dağıtılmamış kurum karları-Sosyal güvenlik ödemeleri-Kurumlar vergisi+transferler+faiz getirisi + kar payları

Harcanabilir gelir=Kişisel gelir-Dolaysız vergiler

Veri kaynağından aldığım bilgilere göre; Türkiye’deki 67 İl, Kişi Başı Ortalama GSYH’nin Altında Kalıyor

TÜİK, yıllık olarak il bazında gayri safi yurtiçi hasıla verilerini açıklıyor. 2022 yılında açıkladığı verilere göre ise, GSYİH içindeki en yüksek pay, %30,4 ile GSYH’si 4,5 trilyon lirayı aşan İstanbul’a ait. İstanbul’u %8,9 pay ile Ankara izledi. GSYİH payı en yüksek olan 3. il ise, %6,5’luk bir pay ile İzmir. En düşük GSYH’ye sahip üç il ise, 11,3 milyar lira ile Tunceli, 10,5 milyar lira ile Ardahan ve 8,3 milyar lira ile Bayburt.

Kişi Başı GSYH’nin En Yüksek Olduğu İl Kocaeli

Türkiye’de, il bazında ortalama GSYİH 176.651₺ oldu. 2022 yılında kişi başı GSYH’nin en yüksek olduğu il, 302.772₺ ile Kocaeli oldu. İkinci sırada ise, 287.524₺ ile İstanbul yer alıyor. GSYH’yi oluşturan tüm unsurlara bakıldığında ise, “tarım, ormancılık, balıkçılık” ve “diğer hizmet faaliyetleri” dışındaki tüm faaliyetlerde, en yüksek pay İstanbul’a ait. Kişi başı GSYH’nin en düşük olduğu il ise, 54.272₺ ile Van oldu.