Finansal kaldıraç oranı işletmelerin finansal durumunu yorumlamak için kullanılan bir finansal orandır. İşetmelerin temel amacı işini büyütmek ve teknolojiye ayak uydurabilmek adına yeni uygulamalara açık olmaktır. Herhangi bir işletme Pazar payını büyütmek, üretim çeşitliliğini arttırmak, hedef kitlesini genişletmek, yurt içinde ve yurt dışında rekabet koşullarına uyum sağlamak, çalışan sayısını arttırmak, marka olabilmek amacıyla ek kaynak gereksinimi duyabilir. İşte bu ek kaynağın sağlanmasında finansal kurumlar tarafından finansal kaldıraç oranının sonuçlarına göre kredi verilip verilmemesine karar verilir.
Örneğin bir makinanın yerini değiştirmek için bir yük kaldırma makinasına ihtiyaç söz konusudur. İşte bu değişikliği yapabilmek için yük kaldırma makinasının gücüne ihtiyaç duyulacaktır. Çünkü bu değişimin yapılabilmesi için işletmeye kaynak gereklidir. Bu kaynak olan makine kaldıraç anlamında kullanılır.
İşletmeler yukarıda saydığım nedenlerle ek kaynak ihtiyacına her zaman gereksinim duyarlar. Çünkü kendini yenilemeyen, teknolojiye ayak uyduramayan, ekonomik olarak büyüme sağlayamayan işletmelerin faaliyetlerini sürdürmeleri olanak dışıdır. Ayrıca her işletme mevcut varlıklarını önce korumak ve daha sonra bu kaynakları en verimli şekilde kullanmak zorundadır. Bir üretim işletmesi ürettiği ürünleri satmakla zorluk çekmiyorsa ve hedef kitlesini genişleterek yeni ürünler üretmek çabasında ise işi büyütmek için yeni makinalara, yeni kalıplara, belki de yeni bir fabrika binasına ihtiyaç duyacaktır. Bu koşulları yerine getirebilmek için bir ek kaynak sağlaması zorunluluğu ortaya çıkacaktır. İşte bu kaynağı işletmesine sağlamak için bankalardan veya finans kurumlarından kredi alarak ek yatırımı gerçekleştirerek işini büyütecek, Pazar payını arttıracak hedef kitlesini büyütecek ve ürün çeşitlerini arttırarak kazanç sağlayacaktır. İşte bu ek kaynak “kaldıraç” tır ve ek kaynak sağlamadan işletme, yukarıda saydığım gelişmeleri gerçekleştiremeyecektir.
Finansal kaldıraç, işletmelerin büyümesinde ve gereken yatırımların yapılmasında kullanmak için ek kaynak yok ise bir finans kuruluşundan kredi almak elzem olacaktır. Ancak bu girişim olumsuzlukla sonuçlanabildiği gibi beklenenin üstünde bir getiri de sağlayabilir. Sonuç olarak işletme risk altındadır.
İşletmelerin büyüme veya yatırım projelerinin gerçekleşebilmesi için alınacak kredinin sonuçlarının çok iyi irdelenmesi gerekecektir. Çünkü bekleneni veremeyen bir kaldıraç işletmeleri daha zor duruma sokabilir hatta işlerinin durma noktasına gelmesi söz konusu olabilir.
Finansal kaldıraç oranı (GAF), net gelire yansıtılan faiz ve gelir vergisi öncesi karlardaki değişimin etkilerini gösterir. Gaf endeksinin büyük olması her zaman için iyidir. Yüksek bir gaf endeksinde borçluluk ve finansal risk de yüksek olur.
Gaf formülü
GAF= Toplam borç/Toplam varlık.
Gaf oranı 1 ise finansal risk çok düşüktür. Çünkü işletme toplam varlıkları ile borçlarını ödeyebilecek durumdadır.1’den küçük ise işlem olumludur, getirisi ödenecek faiz giderinden fazla olacaktır. Eğer oran 1’den büyük ise koşullar olumsuzdur ve sonuçlar işletmenin aleyhine gerçekleşebilir.
İşte bankalar kredi verirken finansal kaldıraç oranına bakmak zorundadırlar. Oran 1’den küçükse kredi vermekten çekinmezler ve istedikleri kredi miktarını kendileri belirleyerek verebilirler.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
