Devletlerin veya şirketlerin yabancı ülkelerden kaynak sağlamak amacıyla uluslararası piyasalara ihraç ettikleri tahvillerdir. Euro Bond kelimesi nedeniyle sadece euro cinsi ihraç edilen tahviller değildir. Amerikan doları, Japon yeni, İsviçre frangı, İngiliz Poundu gibi temel para birimleri ile işlem yapılan tahviller de euro Bond olarak isimlendirilir. Normal tahviller gibi bir yatırım aracıdır. Belirli bir para birimi üzerinden yatırımcısına gelir getirir. Eurubond yatırımcıları da tıpkı tahvillerde olduğu gibi vade süresi boyunca ikincil piyasalarda alınıp satılabilir.
Genellikle 5-30 yıl vadeli eurpbondlar, sabit faizli kuponludur. Kupon faizi ve ana para ödemeleri tahvilin ihraç edildiği para birimi üzerinden yapılır ve kupon ödemeleri 6 ay veya yılda bir yapılır. Euro Bondların diğer özelliği, kurumlar veya devletler tarafından yurt dışındaki yatırımcılara ihraç edilir ve yatırımcı için güvenilirliğidir. Genellikle kurumsal euro Bondlardan ziyade devletler tarafından ihraç edilen euro Bondlar talep görmektedir.
Hazinenin ihraç ettiği Türk eurobondlari, bir dış finansman kaynağı olduğu için DİBS (devlet iç borçlanma senetleri) kapsamında değil KAMU DIŞ BORÇLANMA ARAÇLARI olarak farklı bir kategoride izlenmektedir. Ülkemizde euro Bondlar sadece ABD doları ve euro cinsinden ihraç edilmektedir.
Ülkeler, euro Bondlarını yurt dışı piyasalarda bulunan aracı kuruluşlar vasıtasıyla ihraç ederler ve bu aracı kuruluşlar euro Bondları bankalara veya diğer finansal kurumlara satarlar. Euro Bondlara yatırım yapan bankalar ve finans kurumları bir kısmını kendi portföyünde tutabilir veya kurumsal yatırımcılara veya fonlara satarak euro Bondlar için bir Pazar oluştururlar. Yurt dışı yatırımcılar için ihraç edilen euro Bondlar, eurobondu ihraç eden ülkelerde yaşayan yatırımcılar tarafından satın alınabilir.
Genellikle her bankanın bir euro Bond portföyü mevcuttur ve bankalar ve aracı kurumlar portföylerinde bulunan euro Bondları satarlar. Euro Bond almak isteyen yatırımcılar yurt içinde ve yurt dışında euro Bondlara yatırım yapabilirler. Türkiye’de birçok banka bankalararası piyasada ilan edilen kotasyonlar üzerinden fiyatlanan euro Bondları müşterilerine satmaktadırlar. Yatırımcı almak istediği eurobondu ve miktarını bankaya telefonla veya internet bankacılığı üzerinden bildirerek alım emri verir ve işlem gerçekleşir. Euro Bond kotasyonları 500.000 ABD doları üzerinden verilmekle birlikte bankalar alım taleplerini bir havuzda toplayarak daha küçük yatırımcıların da işlem yapabilmesine olanak sağlarlar.
Euro Bond İşlem Saatleri
Yurt dışı piyasalarda işlem gören euro Bondlar için dünya piyasalarının açık olduğu her saatte işlem yapılabilir. Ancak en yoğun işlem saatleri Londra borsasının açık olduğu Londra saatiyle 10 – 17 arasındadır. Türkiye’deki bankaların euro Bond işlem saatleri ise farklılık gösterebilir.
Euro Bond Getirisi Hesaplama
Euro Bondların toplam getirisi faiz kazancı ve değer artışı kazancından oluşur. Faiz kazancı da değer artışı kazancı da TL cinsinden hesaplanır. Faiz ödeme günündeki TCMB döviz alış kuru baz alınarak faiz kazancı hesaplanır. Yılda 2 kez faiz ödemeli eurobondun faiz kazancı ikiyle çarpılarak yıllık faiz kazancı itfa tarihine kadar ödenen yıllık faizler toplanarak toplam faiz kazancı hesaplanır.
Değer artışı kazancını hesaplamak için ise eurbondun alış maliyeti ve satış geliri alım satım tarihlerindeki TCMB döviz alış kurundan TL’ye çevrilir. Kabaca satış ve alış tutarları arasındaki fark değer artış kazancını belirler.
Euro Bond Getirisi Hesaplama Formülü
Euro Bond değer artışı hesaplanırken euro Bond alış ve satış fiyatları önce TCMB kuru üzerinden TL’ye çevrilir daha sonra aralarındaki fark bulunur. Daha sonra varsa satış ve alış masrafları ve vergiler alış satış farkından düşülür. Elde edilen tutar pozitifse değer artış kazancı elde edilmiştir. Alış ve satış tutarları aynı olsa bile kur artışından dolayı değer artış kazancı elde edilir.
EUROBOND GETİRİSİ HESAPLAMA FORMULÜ
S=Satılan eurobondun yabancı para cinsinden tutarı
K=İşlem tarihindeki TCMB döviz alış kuru
A=Eurobondun satın alırken ödenen döviz tutarı
M=Elden çıkarılan euro Bond için yapılan giderler ve ödenen vergiler olmak üzere;
Değer artış kazancı=(SXK)-(AXK)-M
Faiz getirisi=Nominal değer X Yıllık faiz oranı
Toplam euro Bond getirisi=Değer artış kazancı+Faiz kazancı
Euro Bond fiyatları hangi ülkenin para birimi cinsinden ihraç edilecekse o ülkenin aynı vadeli devlet tahvili esas alınarak ve ülke risk primi ilave edilerek fiyatlandırır. Örneği ABD doları cinsinden euro Bondlar ABD devlet tahvilleri, Euro cinsinden eur Bondlar da Alman devlet tahvillerine göre fiyatlandırılır. Euro Bondların ikincil piyasadaki fiyatları ise ihraç sonrasında ikincil piyasada oluşan talep, eurobondun faiz oranı, ihraççı ülkenin risk primi, ihraççı ülkedeki makroekonomik görünüm ve uluslararası piyasalardaki konjonktürel gelişmelere bağlı olarak belirlenir. Kupon faizleri ise euro Bondların üzerinde yazlıdır ve nominal değer üzerinden hesaplanır. Risk primi faktörü nedeniyle gelişmekte olan ülkelerin ihraç ettikleri eur Bondların faizinin aynı vadedeki gelişmiş ülke tahvilinin faizinden yüksek olması gereklidir.
Örneğin; Türk Euro Bondları aynı vadeli ABD tahviline göre yüksek faiz getirisi sağladığı için yatırımcıya daha cazip gelecektir. Ancak Türkiye’deki olumsuz makroekonomik gelişmeler Türk Euro Bondlarına olan talebi azaltacak dolaysıyla ikincil euro Bondların fiyatının düşmesine neden olacaktır.
Tahvil Faiz Oranı
2 yıl vadeli Türk Eurbondu (euro) %1,86
2 yıl vadeli Devlet Tahvili %17,68
5 yıl vadeli Türk Eurobondu (ABD doları) %6,04
5 yıl vadeli Devlet Tahvili %16,80
Genel olarak portföyünün %80’ini kamu ve özel sektör tarafından ihraç edilen ABD doları ve Euro cinsinden euro Bondlara yatıran fonlar euro Bond borçlanma araçları fonları olarak adlandırılır. Eurbondu ihraç eden ülkenin para birimi ile eurobondun ihraç edildiği para birimi arasındaki parite ve bu para birimleri arasındaki faiz makasındaki (spread) değişim başta olmak üzere döviz fiyatlarındaki dalgalanmalar, faiz oranlarındaki değişim, uluslararası piyasalardaki gelişmeler euro Bond fonlarının pay değerlerini ve getirilerini belirleyen en önemli faktörlerdir. Döviz kurlarındaki ve faiz oranlarındaki değişim Euro Bond fonunun portföyünde bulunan euro Bondların ihraççı ülkeler ve para birimleri bazındaki ağırlıklarına göre fonun pay değerini etkileyecektir. Örneğin ABD doları cinsinden 1.000 USD nominal değerli %10 yılık kupon ödemeli bir Türk eurobondunun fiyatı, TL ve ABD doları faiz oranları diğer göstergeler sabit kalmak şartıyla, dolar/TL paritesi %10 yükseldiğinde, eurobondun TL cinsinden fiyatı ve faiz getirisi yükselecektir. Fonun pay değerinin bu yükselişten ne kadar etkileneceği ise söz konusu eurobondun fon portföyündeki ağırlığına bağlı olacaktır. Ayrıca, yine Türk Euro Bondları üzerinde örnek vermek gerekirse, Türkiye’nin risk primindeki düşüş, yani Türkiye ekonomisinin ve bankacılık sisteminin yabancı yatırımcılar nezdinde daha güvenilir hale gelmesi Türk Eur Bondlarına talebin artmasına ve eurbond fonlarının değerlerinin yükselmesine neden olacaktır.
Eur Bondlarda faiz ve değer artışı olmak üzere iki tür kazanç elde edilir. Euro Bondlar vergilendirme açısından devlet tahvili gibi değerlendirilir. Alım satım kazançları stopaja tabi değildir. Hazinenin ihraç ettiği euro Bond faiz gelirlerinden vergi kesintisi yapılmaz ancak 34.000 TL’yi aşan eurbond faiz gelirlerinin tam mükellefler tarafından beyan edilmesi zorunluluğu vardır. Beyan sınırı belirlenirken işyeri kira gelirlerinin de hesaba katılması gerekiyor. Özel sektör euro Bond faiz gelirleri ise vadelerine göre %10 ile %0 arasında kademeli vergiye tabi tutulmaktadır. 5 yıl ve daha uzun vadeli özel sektör euro Bond faiz gelirleri ise vergiye tabi değildir.
Euro Bond oldukça uzun vadeli ve büyük tutarlarda yatırım gerektiren bir yatırım aracı olduğu için küçük yatırımcılar için cazip olmayabilir. Euro Bond piyasasında alım satım işlem limitinin 500.000 ABD doları olması nedeniyle ancak kurumsal yatırımcılar için daha uygun bir yatırım aracıdır. Küçük yatırımcılar çeşitli banka ve finans kuruluşlarının euro Bond fonlarına yatırım yapabilirler.
Eurbond yatırımı, kur, faiz, fiyat ve likidite riskleri içerir, dolayısıyla ana paranın korunma garantisi yoktur. Ancak euro Bondlar döviz mevduatına en iyi alternatif olarak görülmektedir.
Örneğin; US90123AL40 ISIN koduyla işlem gören 15/1/2030 vadeli ABD doları cinsinden Türk eurobondunun satış fiyatı yaklaşık 136 ABD doları ve yıllık faiz oranı %7’dır buna karşılık 1 yıl vadeli ABD doları cinsinden vadeli döviz hesabına ödenen faiz %2 civarındadır.
Ayrıca Türkiye’de hazine tarafından ihraç edilen Türk Euro Bondları anaparanın döviz cinsinden saklanması ve döviz cinsiden faiz ödenmesi nedeniyle özellikle Türk Lirasının değer kaybettiği zamanlarda oldukça karlı bir yatırım aracı olabilir.
ABD doları cinsinden ihraç edilen bir Türk Eurobondu faizi ile aynı vadeli ABD hazine tahvilinin faizi arasındaki makas değişmediği sürece ABD tahvili yerine ABD doları cinsinden ihraç edilen Türk eurobonduna yatırım yapmak daha karlı olacaktır. Ülke risk primi ne kadar büyük olursa yatırımcının karı o kadar artacaktır.
NOT: Yukarıdaki yazıyı döviz.com sitesinden aldım.
Saygılarımla
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
