Ülkeler ekonomilerinin daralması sonucu dış borçları ödeyemez dutuma geldiği zaman merkez bankası vasıtasıyla para basarlar. İşte piyasaya fazla miktarda kâğıt para çıkarılmasına enflasyon denir. Bankalar kredi hacmini büyütürler, vasıtalı vergiler ekonomi yönetimi tarafından arttırılır, üretim istenen seviyede olmaz, ülkede tekel gelişir, dış ticaret hacmi küçülür.
Yukarıdaki sebepler sonucunda dış borç ödemeleri zorlaştığı için hükümet para basmak zorunda kalır. Enflasyon, ilk bakışta enflasyonist kazanç sağlamak isteyenlerin yaratıkları talep nedeniyle ekonomiyi canlandırsa da sonradan durağanlaştırır. Çünkü halkın alım gücü her geçen gün düşer. Çünkü maliyetler de yükselir.
Başka bir deyişle enflasyon,” ölçülen iki zaman dilimi arasında milli gelir artışından daha çok para arzı artışı olması” demektir. Devletin milli gelir artışı ödemelere yetmediği zaman para basmaya mecbur kalacaktır. Toplam talep miktarı para arzından bağımsızdır.
FİYAT ARTIŞINDAKİ SEBEPLER
*Ticaret dengelerinin bozulması: İhraç malları fiyatlarının ithal mallarından düşük olması
*Tarıma dayalı ekonomilerde doğal afetler yüzünden üretimin zora girmesi (Yağmur, sel, deprem.)
*Milli gelirin düşme eğilimine girmesi
*Savaş, iç savaş gibi sebeplerle kaynakların yön değiştirmesi. Sanayi ve tarım yatırımlarının askıya alınması.
*Üretim işletmelerinde uzun süren grevler nedeniyle üretimin talebi karşılayamaması
*Nüfus dağılımında ortaya çıkabilecek değişiklikler. Köy kent nüfusunun denge değişimi yaşanması
Burada pahalılık fiyat artışı anlamına gelmez. Bireyin geliri ile harcaması arasındaki ilişkidir. Örneğin fiyatlar %25 artarken bireyin geliri %40 artıyorsa birey için pahalılıktan söz edilemez. Çünkü bireyin gelir oranı, fiyat yükselişlerinden daha fazladır. Tersi olduğu zaman ise pahalılık söz konusudur. Ayrıca fiyatların düşmüş olması ucuzluk olmasını ifade etmez.
Enflasyon genellikle talep patlamasından ve maliyetlerin artmasından meydana gelir.
*Talep patlaması en çok rastlanan enflasyon tipidir.
*Maliyet enflasyonunun sebepleri
-Faiz oranlarının yüksekliği. Faizler yüksek olunca sanayicilerin bankalardan alacakları kredi maliyetleri de yüksek olacaktır. Yükselen maliyetler de fiyatlara yansıyacaktır.
-Eksik rekabet koşulları
-İthalatta ve ihracatta gümrük vergilerinin yüksekliği
-Diğer vergilerin yüksekliği
-İşçi ücretlerinin yüksek olması
-Devalüasyon
-Hammadde girdilerinin yüksekliği
-Devalüasyon
HIZLI ENFLASYON
*Aşırı enflasyon
*Kronik enflasyon
*Belirsiz enflasyon
ENFLASYONUN İKTİSADİ FAALİYETLERE ETKİSİ
*Gelir dağılımı adaletsizdir. Zengin daha zengin, fakir daha fakir olur.
*Kalite yönünden olumsuz etkisi.
*Dış ödemeler dengesini bozar
ENFLASYON HESABI NASIL YAPILIR
Enflasyon TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından iki şekilde hesaplanır.
*TÜFE (Tüketici fiyat endeksi): Son tüketiciye satılan ürün fiyatları baz alınarak yapılan enflasyon hesabıdır.
ÜFE (Üretici fiyat endeksi) Ekonomide üretim sürecinde girdi olarak kullanılan maddelerin fiyatlarındaki değişimleri toptancı aşamasında ölçen endekstir.
(Detaylar ayrı bir yazı konusu olacaktır.)
(Yukarıdaki yazıda enflasyon nedir nasıl hesaplanır sitesinden yardım aldım)
Saygılarımla
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
