Yine bir depremle sarsıldık. Yine ulus olarak çok üzüldük. Ülkemizin bir deprem bölgesi olduğunu ancak deprem olunca hatırlıyoruz.
Yetkililerin sık sık uyarmalarına rağmen gerekli önlemleri alıyor muyuz? Deprem bilincine hepimiz yeteri kadar sahip miyiz? Her depremden sonra yazılı ve görsel basında bu konuları izliyoruz ama maalesef bir müddet sonra unutuyoruz ve normal yaşamaya devam ediyoruz.
Depremde zarar görebilecek riskli binaları kurtarmak için yürürlüğe konulan kentsel dönüşüm programı hızlı bir şekilde devam ediyor ama o da maddi gücü yerinde olan vatandaşlar için daha kolay gerçekleşiyor. Devletin verdiği yardımlar bazen yetersiz kalıyor.
İstanbul’da 7,5 şiddetinde deprem riskine göre 60,000 binanın yıkılabileceği dile getiriliyor. Her evde 4 kişi yaşadığını varsaydığımızda en az 400000 can kaybı yaşanacak demektir.
Marmara denizinin altından geçen kuzey Anadolu fay hattı 1760 yılından bu yana depreme neden olmamış. Ortalama fayın kırılma süresi 250 yıl olduğundan bu fayın kırılma süresi günümüze kadar gelmiş demektir. Yani İstanbul’da acil önlemler alınmak zorundadır.
Aşağıda ülkemizde ve dünyada yaşanan büyük depremleri listelemeye çalışacağım.
BÜYÜK ERZİNCAN DEPREMİ 1939 (NTV.COM dan)
27 Aralık 1939‘daki 7,9 büyüklüğünde “Büyük Erzincan Depremi’nde yaklaşık 33 bin kişi hayatını kaybetti, 100 bin kişi yaralandı ve 116 bin civarında bina yıkıldı. Erzincan depremi, dünyada meydana gelen büyük depremlerden biri olarak sayılıyor.
Bu deprem, Türkiye sınırları içerisinde yaşanmış en büyük sarsıntı oldu. Bu depremle birlikte ilk defa Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın varlığı anlaşılmaya başlandı ve Türkiye’de depremle ilgili konular ele alındı.
ERBAA 1942 DEPREMİ
Tokat’ın Erbaa ilçesinde 1942‘de 7 büyüklüğündeki depremde 3 bin kişi yaşamını yitirdi.
LâDİK 1943 DEPREMİ
Samsun’un Lâdik ilçesinde 26 Kasım 1943‘te meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki deprem, Taşova’dan Ilgaz’a kadar uzanan yerleşim yerlerinde hissedildi.
Bölgedeki binaların yüzde 75’inin yıkıldığı depremde yaklaşık 2 bin 300 kişi hayatını kaybetti, 5 bin kişi de yaralandı.
VARTO 1966 DEPREMİ
Muş’un Varto ilçesinde 1966‘da 2 büyük deprem meydana geldi. İlki 7 Mart’ta meydana gelen depremde 14 kişi yaşamını yitirirken, 75 kişinin yaralandı. 19 Ağustos’ta meydana gelen ikinci depremde ise yaklaşık 2 bin 400 kişi öldü, bin 500 kişi ise yaralandı.
MURADİYE 1976 DEPREMİ
Van’ın Muradiye ilçesinde 24 Kasım 1976‘da meydana gelen ve 10 bine yakın yapının hasar gördüğü 7.5 büyüklükteki depremde yaklaşık 3 bin 840 kişi hayatını kaybetti, 500 kişi ise yaralandı. Depremde enkaz altında kalanların yanı sıra yağmur ve karla birlikte sıfırın altında 17 dereceye kadar düşen zorlu havada donarak ölenler de kayıtlara geçti.
GÖLCÜK 1999 DEPREMİ
Kocaeli Gölcük’te 17 Ağustos 1999‘da 7,4 şiddetinde meydana gelen depremde büyük çapta can ve mal kaybı yaşandı.
Yaklaşık 45 saniye süren ve Türkiye’nin deprem geçmişinde “en uzun deprem” olarak bilinen Gölcük Depremi, tüm Marmara Bölgesi’nin yanı sıra Ankara’dan İzmir’e kadar geniş bir alanda hissedildi.
Yıkıcı sarsıntıda Kocaeli, Gölcük, Düzce, Sakarya, İstanbul ve Yalova’da büyük can ve mal kaybı yaşandı.
Resmi olarak 17 bin 118 kişinin öldüğü, 25 bine yakın kişinin de yaralandığı açıklandı. Depremden en çok etkilenen Kocaeli’mde 9 bin 477 kişi yaşamını yitirdi, 9 bin 881 kişi de yaralandı.
DÜZCE 1999 DEPREMİ
Düzce’de 12 Kasım 1999’da 7,2 büyüklüğündeki deprem 30 saniye sürdü. Birçok ilde etkili olan deprem, Ukrayna’dan bile hissedildi. Söz konusu depremde 894 kişi hayatını kaybetti, 2 bin 679 kişi yaralandı ve binlerce kişi evsiz kaldı.
Düzce Afet ve Acil Durum Müdürlüğü verilerine göre, 1999’daki depremlerde Düzce genelinde 16 bin 666 konut, 3 bin 837 iş yeri ağır hasar gördü, 10 bin 968 konut ile 2 bin 573 iş yerinde orta hasar, 13 bin 70 konut ve 1606 iş yerinde ise az hasar tespit edildi.
VAN 2011 DEPREMİ
Van’ın Tabanlı ilçesi merkezli 23 Ekim 2011‘de 7,2 büyüklüğündeki deprem 25 saniye sürdü ve 601 kişi öldü. Kurtarma çalışmalarına yurt içinden 140 ekip, 4 bin 418 kişiyle katıldı. Dünyadan 10 ülke de 12 ekiple çalışmalara destek verdi.
Van, 9 Kasım 2011’de saat 21.23’te büyük bir depremle daha sarsıldı. Merkez üssü Edremit ilçesi olan 5,6 büyüklüğündeki depremde 2’si otel olmak üzere 25 bina yıkıldı.
Sonuç itibarıyla Türkiye’nin bulunduğu coğrafya, 1500’lü yıllardan itibaren çeşitli zamanlarda 7 ve üstü büyüklüğünde 23 depremle sarsıldı.
ELâZIĞ 2020 DEPREMİ
24 Ocak 2020’de merkez üssü Elâzığ’ın Sivrice ilçesi olan 6,8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. 35’i Elâzığ’da, 4’ü Malatya’da olmak üzere en az 41 kişi hayatını kaybetti, 1607 kişi de yaralandı.
İZMİR 2020 DEPREMİ
İzmir’in Seferihisar ilçesi açıklarında 30 Ekim 2020’de 6,6 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Özellikle Bayraklı ilçesini vuran depremde 117 kişi yaşamını yitirdi, 1034 kişi yaralandı.
KAHRAMANMARAŞ 2023 DEPREMİ
Kahramanmaraş’ta 6 Şubat 2023 tarihinde sabah 04.17’de meydana gelen ve en az 10 ili etkileyen 7,4 büyüklüğündeki depremde 1498 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. (İlk açıklanan verilere göre) Arama kurtarma çalışmaları deva ediyor.
DÜNYADA SON YİRMİ YILDA MEYDANA GELEN DEPREMLER (Euronews)
Haiti- 14 Ağustos 2021: Atlas Okyanusu’ndaki Karayipler’de yer alan Haiti, son yıllarda şiddetli birkaç depremle sarsıldı. En son 2021’de meydana gelen 7,2 şiddetindeki depremde 2 bin 200’den fazla can kaybı yaşandı, 13 binden fazla evi de ya yıkıldı ya da zarar gördü.
Endonezya- 28 Eylül 2018: Doğal felaketlerin sıklıkla yaşandığı ülkelerden biri olan Endonezya şiddetli sarsıntıların yaşandığı ülkelerin başında geliyor. Ancak Sulawesi adasını 2018 yılında vuran 7,5 büyüklüğündeki deprem ve ardından 1 buçuk metrelik tsunami son yıllarda yaşanan en acı felaketlerden biri olarak hafızalara kazındı. Yaşanan deprem ve tsunami 4 bin 300’den fazla kişinin ölümüne neden oldu.
İran- 12 Kasım 2017: Deprem felaketinin sıklıkla yaşandığı ülkelerden biri diğeri olan İran’ın Kerman Şah bölgesini 2017 yılında 7,3 büyüklüğündeki deprem vurdu. 400’den fazla can kaybının yaşandığı afet, komşu ülke Irak’ta da altı kişinin ölümüne yol açtı.
Meksika- 19 Eylül 2017: 2017’de Meksika’nın orta kesimlerini vuran 7,1 büyüklüğündeki deprem, 1985’teki binlerce kişinin ölümüne yol açan büyük depremin yarattığı travmayı yeniden hatırlattı. 396 kişi yaşamını yitirdiği deprem başkent Meksiko City’de büyük tahribata neden oldu.
İtalya- 24 Ağustos 2016: 2016 yılında ülkenin orta kesimlerini vuran 6,2 büyüklüğündeki deprem 3 yüz kişinin hayatına mal oldu. Başkent Roma’nın doğusundaki dağlık bölgede yaşanan felaket sonucu merkez üssüne yakın Accumoli kentinde ve çevresinde toprağın 20 santimetre çekildiği, 16 santimetrelik kayma olduğu duyuruldu.
Ekvador- 16 Nisan 2016: Güney Amerika’nım Büyük Okyanus kıyısındaki ülkelerinden Ekvador’u 2016 yılında sarsan 7,8 büyüklüğündeki depremde en az 650 kişi yaşamını yitirdi.
Afganistan- 26 Ocak 2015: Afganistan’da Hindi kuş dağlarında meydana gelen ve ülkenin kuzeydoğusu ile komşusu Pakistan’ın kuzeyini sarsan 7,8 büyüklüğündeki deprem en az 400 kişinin yaşamına mal oldu.
Nepal- 25 Nisan 2015: Yaklaşık 9 bin kişinin yaşamını yitirdiği 7,8 büyüklüğündeki deprem sekiz milyondan fazla kişinin yaşamını alt üst etti.
Çin- 2 Ağustos 2014: Çin’in güneybatısındaki Yunnan eyaletinde yaşanan 6,3 büyüklüğündeki sarsıntı en az 6 yüz kişinin ölümüne yol açtı.
Pakistan- 24 Eylül 2013: Pakistan’ı sarsan 7,7 ve 7,8 büyüklüğündeki “ikiz deprem” ülkenin güneybatısındaki Belucistan Eyaletinde büyük yıkıma yol açtı. Felakette en az 8 yüz kişi can verdi.
İran- 11 Ağustos 2012: İran’ın kuzeybatısındaki Tebriz kenti yakınlarını iki kez sarsan 6,4 ve 6,3 büyüklüğündeki depremlerde en az 3 yüz kişi hayatını kaybetti.
Türkiye- 23 Ekim 2011: 7,2 büyüklüğündeki Van depreminde 6 yüzden fazla kişi can verdi.
Japonya- 11 Mart 2011: Ülkenin kuzeydoğusunu vuran 9.0 büyüklüğündeki deprem ve tetiklediği tsunami sonucu 15 bin 690 kişi hayatını kaybetti, 5 bin 70 0 kişi yaralandı.
Yeni Zelanda- 22 Şubat 2011: Christchurch kentini vuran 6,3 büyüklüğündeki depremde en az 180 kişi yaşamını yitirdi.
Şili- 27 Şubat 2010: Güney Amerika ülkesi Şili’de meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki deprem ve tetiklediği tsunami 5 yüzden fazla kişinin yaşamına mal oldu, yüzbinlerce ev zarar gördü, otoyollar ve köprüler yıkıldı.
Haiti- 13 Ocak 2010: Başkent Port-au-Prince’i vuran 7,0 büyüklüğündeki depremde en az 316 bin kişi can verdi.
Çin- 12 Mayıs 2008: Siçuan kentini vuran 7,8 büyüklüğündeki depremde 87 bin 900 kişi yaşamını yitirdi.
Asya- 26 Aralık 2004: 9,15 büyüklüğündeki deprem Endonezya’nın Sumatra adası yakınlarında meydana geldi ancak sebep olduğu tsunami Endonezya’nın yanı sıra Tayland, Hindistan, Sri Lanka ve bölgedeki birçok ülkeyi etkiledi. 230 binden fazla kişinin yaşamını yitirdiği ya da kaybolduğu felakette köyler ve turizm merkezleri büyük yıkıma uğradı.
Pakistan- 8 Ekim 2005: Başkent İslamabad’ın kuzeydoğusunu sarsan 7,6 büyüklüğündeki deprem ülkede 73 bin kişinin ölümüne yol açtı. Aynı zamanda Keşmir’i de vuran sarsıntı burada da bin 200’den fazla can kaybına yol açtı.
İran- 26 Aralık 2003: Ülkenin güneydoğusundaki Kerman eyaletinde yaşanan 6,6 büyüklüğündeki deprem felaketi Bam kentin yerle bir etti ve 31 bin kişinin yaşamına mal oldu.
Hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet; ailelerine, yakınlarına ve tüm ulusumuza baş sağlığı dilerim.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
