Yılın ortasında emekli maaşlarına yapılan zamlardan sonra bankalar emekliler için adeta promosyon yarışına başladı. Ne kadar banka varsa maaşlarını kendilerinden alması için emeklileri reklam ve promosyon yoluyla çekmeye çalışmaktadır.
İçinde bulunduğumuz dönemde bankacılık sektörü tarihinde görülmemiş şekilde karlarını arttırdı. Hükümetin aldığı düşük faiz kararı en çok bankalara yaramış gözüküyor. Bu dönemde hemen hemen tüm bankalar karlarını %400 ün üzerinde arttırdılar. Düşük faiz politikasına geçilmesinin temel nedeni üretim sektörünün kredi maliyetlerini düşürerek önlerini açmak ve ülkede üretim seferberliği başlatmaktı. Ancak uygulamada özellikle özel bankalar T.C. Merkez bankasından aldıkları ucuz maliyetli parayı yüksek faiz oranlarıyla kişi ve kurumlara satarak astronomik karlar elde ettiler. Bu konuya seyirci kalmayan hükümet, kredi veren bankaların verdikleri kredi faizini baz alarak zorunlu karşılık ayırma konusunda yeni kararlar aldı. Önümüzdeki süreçte alınan kararlar gereği kredi faizlerinin düşmesi ve dolayısıyla bankacılıktaki yüksek kâr marjının aşağı yönlü hareketlenmesi ve sanayicinin ucuz krediye ulaşması bekleniyor.
Bu denli yüksek kazançlar elde eden bankalar, son yapılan emekli maaşlarına zamdan sonra adeta yarışırcasına emeklilere promosyon rakamında cömertçe davranarak emekli vatandaşlarımız için son derece cazip teklifler sunmaya başladılar.
Bankalar açısından konuya baktığımızda verilen rakamlar sektör için hiç önemli olmadığı kesindir. Çünkü bir gün dahi emeklinin maaşını gecelik faiz ile değerlendirmeleri durumunda bile kendileri için faydalı bir olay olduğu kesindir. Biz emekliler maaşımızın yattığı gün hemen çekmiyoruz ve ihtiyaç duydukça paramızı bankadan alıp kullanıyoruz. Düşük maaş alan emeklilerin aynı gün çektiğini varsayabiliriz ama yüksek maaş alan emekli vatandaşlarımızın maaşları belki de ayın ortasına kadar bankada kalıyor ve bu para bankalar tarafından kullanılıyor. Ülkemizde 13 milyon civarında emekli vatandaşlarımızın maaşları bankalar yoluyla ödenmektedir. Ortalama olarak 5,000 TL odluğu varsayımıyla basit bir hesap yaparsak 5000×13,000,000=65,000,000 ,000 TL civarında rakam eder. Bu rakamın hepsi aynı bankadan olmadığı tahmininle on bankaya bölündüğünü düşünürsek 65,000,000,000/10=6,500,000,000 TL ortalama olarak bir bankadan işlem görecektir. Bu paranın 10 gün bankada kaldığını hesaplasak bile bankalar bu paranın getirisinden istifade etmektedirler. Yani verdikleri promosyon, kullandıkları paranın yanında tabiri caiz ise devede kulak kalmaktadır. Bugünü baz aldığımızda 10,000 TL değil 20,000 TL de verseler gene kendilerinin kazançlı olduğu kesindir.Sn. Cumhurbaşkanımızın da ifade ettiği gibi önümüzdeki yıl başında da emekli ve çalışanlara yüksek oranlı zam bekleniyor. Devam eden promosyon yarışı yıl sonunda daha cazip hale geleceği kesindir.
Yukarıda sadece emeklilere verilen promosyonlardan bahsetmeye çalıştık. Meselenin bir de çalışanlar yönünden incelenmesi durumunda ise farklı boyutlar söz konusu olabilmektedir.
Ülkemizde kamu çalışanlarına verilen promosyonlar, çalıştıkları kurum tarafından çalışanlara verilmektedir. Ancak özel sektörde durum farklıdır. Özel sektörde maaşların ödenmesi konusunda banka seçimi çalışanın değil patronun tercihi ile belirlenmektedir. Yasada maalesef özel sektör promosyonlarının çalışanlara dağıtılması konusu ele alınmamış.500-1000-2000 çalışanı olan bir işletmede işveren çeşitli pazarlıklar sonucu maaş ödenecek olan bankayı kendisi için en yüksek verim sağlayacak şekilde tercih edecektir ve aldığı promosyon kendisine kalacaktır. Böyle bir işletme ise hiç faaliyet göstermeden bir ek gelir elde edecektir. Asgari ücretin normal ücret haline geldiği bir dönemde özel sektör çalışanlarının da maaş promosyonu almaları kadar doğal bir şey olamaz. Ekonomi yönetimimiz bu konuyu da ele alarak çalışanlara az veya çok ek gelir sağlamalı, geçim sıkıntılarını bir nebze de olsa indirgemelidir.
Emekli promosyonlarını elde edebilmek için daha önce anlaşma yapılan bankaya öncelikle borç varsa ödemek koşulu aranmaktadır. Örneğin üç yıl önce 1800 TL promosyon alarak üç yıl aynı bankadan maaş alma taahhüdü yapan bir emekli yeni promosyondan yararlanmak istediğinde taahhüt bitimine bir yıl kaldı ise 600 TL bankaya ödeyip yeni promosyon miktarı olan yüksek rakamdan faydalanabilmektedir.
Bazı bankalardan kredi kullanan emekliler de maaş hesaplarını istedikleri bankaya aktarabilir. Çünkü yasa gereği emekli maaşları SGK ve nafaka alacağı haricinde kesinlikle haciz edilemez. Böyle bir haciz kararı olsa bile haciz yoluyla alacaklarından düşürülebilir.
Bir diğer konu da emekli maaşlarının birkaç gün önceden anlaşmalı bankalara yatırılmasıdır. Sadece erken yatan paranın gecelik faiz veya repoya yatırarak kullansalar bile bankaların yüksek kazanç sağlayacakları kesindir.
Önümüzdeki maaş dönemi olan ocak ayında da benzer şekilde ve daha yüksek rakamlı promosyon yarışlarını beklemek hayal olmayacaktır.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
