Ekonomide konjonktür dalgalanmalarının görüldüğü dönemlerde tasarruf sahipleri, kendilerini enflasyondan korumak hatta enflasyonun üstünde getiri elde edebilmek için çeşitli finans yöntemlerine başvururlar. Genellikle orta ve uzun vadeli çözümler bulabilmek için böyle bir durumda yatırımcılar piyasada oluşabilecek gelişmeleri doğru tahmin etmesi gerekecektir. Tasarruf sahipleri ve yatırımcılar yatırım stratejileri için karar verme aşamasında boğa ve ayı piyasalarına gereksinim duyacaklardır. Burada amaç maksimum getiriyi elde edebilecek bir finansal strateji belirlemektir.
Boğa ve ayı piyasası isimlendirmesi ilk bakışta acayip gelebilir ama bu piyasaların isimlerinin de bir kökten geldiği unutulmamalıdır. Bu konuda çeşitli görüşler olsa da en çok kabul gören; boğaların bir saldırı sırasında boynuzlarını aşağıdan yukarıya kullanarak kendilerini savunmaya çalışması, ayıların ise bir saldırıya maruz kaldıklarında pençelerini yukarıdan aşağıya doğru kullanarak kendilerini korumaya çalışmalarıdır.
Boğa ve ayı piyasaları kısa vadeli çözümden daha ziyade orta ve uzun vadeli programlar için uygulanmaktadır. (Genelde aylık ve yıllık) Bir başka çözüm yolu da hem ayı hem de boğa piyasalarının piyasanın tümü için geçerli olmadığı dönemler de söz konusu olabileceği gibi tek bir finansal varlık için de geçerli olabilir. Finansal varlık fiyatlarının mevcut koşulları yansıtması ve trend hareketinin hacimle uyum sağlaması her iki piyasanın da ortak özelliğidir.
BOĞA PİYASASI
Fiyatların yükseleceği tezine dayanan boğa piyasası, belirli bir zaman periyodu içinde (Bu periyot genellikle bir yıldır.) fiyatların en düşük seviyeden yüzde 20 yükseldiği durumları tanımlanmaktadır. Boğa piyasasında genellikle iyimserlik hakimdir ve alışların yoğun olduğu, piyasalarda oluşan talep artışları nedeniyle fiyatların yükselme eğilimine girdiği ekonominin güçlendiği dönemlerde gözlenmektedir. Risk açısından bakıldığında boğa piyasasında fiyatlar yükselme eğiliminde olduğu için ayı piyasasına göre daha az risklidir. Bu sebeple böyle bir boğa piyasasında tasarruf sahipleri için en temel yatırım yöntemi olarak stok yapmak olabilir.
AYI PİYASASI
Ayı piyasası, boğa piyasasının tam tersi özelliklere sahiptir. Bu piyasalarda satış hacmi alış hacminden daha yüksek olduğu için arz ve talep kanununa göre fiyatlar düşme eğilimine girecektir. Bu oran boğa piyasasında olduğu gibi %20 olarak baz alınır. Ayı piyasasında tasarruf sahipleri ne yapacakları belirsiz haldedir ve aşırı temkinli davranırlar. Bu durumda tasarruf sahipleri strateji belirlemek için son derece bilinçli olmak zorundadır.
Piyasalarda ayı ve boğa piyasalarının hâkim olması da ekonomi açısından anlamlıdır. Ayı trendine girilen bir piyasada ekonominin daralma eğilimine girdiği anlamı çıkar. Ancak tek tek finansal varlıklar açısından Ayı Piyasası makroekonomik şartlardan farklı olabilir. Şöyle ki, ekonomik büyüme ve istihdam seviyesinin yükselmeye devam ettiği bir ekonomide toplam talepteki artışa bağlı olarak genel olarak tüm varlıkların fiyatları artış eğilimine girebilir. Ancak, diğer yandan ekonomik büyümenin zayıfladığı, işsizliğin arttığı bir ortamda piyasada genel olarak belirsizlik ve risk iştahındaki azalma bazı varlıklarda düşüşü tetikleyerek Ayı Piyasası’na neden olurken, güvenli liman olarak görülen altın vb. varlıklarda boğa piyasası gözlenebilir.
Hem boğa hem de ayı piyasalarında, fiyatların dalgalanmadığı anlamı çıkarılmamalıdır. Hangi piyasa olursa olsun trend yönü üzerinden, orta ve uzun vadeli değerlendirme yapmak oldukça önemlidir. Dolayısıyla her iki piyasa trendi de yatırımlar üzerinde büyük etkiye sahip olup yatırım kararı verirken piyasa yönünün dikkate alınması yatırımcılar açısından faydalı olacaktır.
NOT: Yukarıdaki yazı için ekonomist.com sitesinden faydalandım.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
