Terminoloji

RO-LA taşımacılık: Karayolu yük taşıma araçlarının (TIR-Kamyon) demiryolunda vagon üstünde taşınması biçimidir. Türkçe karşılığı yürüyen yol demektir. Almanca “Rollende Landstrasse”nin kısaltılmışıdır.

Demuraj: Geminin sürastarya dönemi için ödenmesi gereken bedel.

Tahkim: Uluslararası mal satışında, uyuşmazlıkların hakem yoluyla çözümü mekanizması Kurumsal tahkim ve ad-hoc tahkim olmak üzere iki türü bulunmaktadır.

Kurumsal tahkim: Uluslararası mal satışında, uyuşmazlıkların belirlenen bir kurumun tahkim kuralları ve tahkim kurullarıyla çözümü. Örneğin, sözleşmede, ihtilafların çözümünde “Viyana Ticaret Odası” tahkim merkezi olarak belirlenmişse, burada bir “kurumsal tahkimden” bahsedilecektir.

Ad-Hoc tahkim: Uluslararası mal satışında, uyuşmazlıkların belirlenen bir kurumun tahkimiyle değil, olaya özel bir tahkim kuruluyla çözümü yolu.

Kırkambar Sözleşmesi: Gemi taşımacılığında, malın, kısmi çarter sözleşmesinin aksine, gönderenin (ihracatçı) istediği yere değil, geminin herhangi bir yerine konulacağına dair navlun sözleşmesi.

TEU (Twenty-foot equivalent unit): 20’lik konteyner
FEU (Twenty-foot equivalent unit: 40’lık konteyner

Tonilata: Geminin hacim olarak büyüklüğü (1 tonilato= 2,83 m3)
Deadweight ton (DWT): Bir geminin taşıyabileceği en çok ağırlıktır. Yükün, yakıtın, suyun, kumanyanın, yolcu ve gemi adamlarının kendilerinin ve eşyalarının ağırlıklarının toplamıdır.

Def’aten ödeme: Bir kerede (bir defada) ödeme.

Münhasır temsilcilik/sözleşme vb. (Exclusive agency/contract): Bir ticari ilişkide “tek yetkili temsilciliği” (veya buna ilişkin sözleşmeyi) kasteden deyim.

Hüdayı (hüdai) nabit: Allah tarafından yetişen nebatlar. Tabiatta kendiliğinden yetişen bitkiler. Kendi kendine yetişen bitkiler. Örnek: Doğada kendiliğinden yetişen bazı mantar türleri; madımak, keçiboynuzu, atkestanesi vb.

ICC (International Chamber of Commerce): Uluslar arası Ticaret Odası. Merkezi Paris’te olan bu kurum, tahkim organı olma gibi diğer faaliyetleri yanında, Incoterms’ü ve akreditif ile ilgili uluslararası kuralları belirlemekte, dünya ticaretine ihtiyari uygulama olarak sunmaktadır.

ITC (International Trade Center): Uluslararası Ticaret Merkezi, dünya ticaretinin belkemiğini oluşturan “sözleşmeler” konusunda, dün anlattığımız ICC’nin hizmetine benzer bir işlev üstlenmiştir. ITC’nin mal ticaretine ilişkin olarak hazırladığı “tip sözleşmeler” 18,5 trilyon dolar (2011 ve 2012 yaklaşık değerleri) civarında bir yıllık hacim yaratan ticari ilişkilere mukavelevi bağlamda yön vermektedir. Bu sözleşmeler örnek niteliğinde olup, uyulması zorunlu değildir.

WTO (World Trade Organisation/Dünya Ticaret Örgütü): Nihai amacı “dünya ticaretini engellerden arındırmak” (bu suretle dünya ticaretini serbestleştirmek) olan bu uluslararası kuruluş, amacı doğrultusunda son derece yoğun çalışmalar içinde ise de, “ideal” kavramının tanımı ve tarihsel örnekler de dikkate alındığında amacına ancak yaklaşabilecek, tamamen gerçekleştiremeyecektir

Performansa dayalı teşvik: DTÖ tarafından kabul edilmeyen, bir haksız rekabet unsuru olarak görülen ve 1990’lara kadar ülkemizin de uyguladığı “vergi iadesi” türü ihracat teşvikleri. KDV iadesi ile karıştırılmamalıdır.

Fiktif Antrepo: Gümrüğün denetlemesi altında bulunmak şartıyla, mal sahipleri veya temsilcileri tarafından temin ve tesis edilmiş olan mahal ve depolara yükte ağır ve hacimli eşya veya uygun görülecek sair maddelerin konulmasına ithal bakımından herhangi bir sakınca bulunmadığı takdirde, Bakanlık tarafından izin verilen yerlere denir.

Ticaret Politikası Önlemleri: İthalatta haksız rekabete karşı zarar gördüğünü iddia eden ülkelerin (o ülkelerin üreticilerinin) “anti-damping vergisi, telafi edici vergi, kota” gibi uygulamalarla kendilerini koruma konseptinin genel adıdır.

Proforma fatura: Özellikle “sözleşme kültürüne” uzak firmalarla girilen ticari ilişkilerde, sözleşme titizliği ile hazırlanması gereken, şekil şartına tabi olmayan, bir “satış teklifi” niteliğindeki fatura türü.

Hamburg Waren-Verein: Dünya kabuklu meyveler ticaretinde, yüz yıldır tahkim merciidir. İçinde, en önemli tarımsal ihraç ürünümüz olan fındığın da yer aldığı, yıllık yaklaşık 6 milyar $ seviyesindeki uluslararası ticaret ile ilgili uyuşmazlıklar bu kurumun tahkiminde sonuçlandırılmaktadır.

Tahmil/Tahliye: Yükleme-boşaltma. Güncelliğini kaybetmişse de zaman zaman kullanılmaktadır. Eski olmakla beraber, halen yürürlükte olan dış ticaretle ilgili mevzuatta mevzuatta ise sıkça rastlanmaktadır.

Dahilde İşleme İzni: Mevzuatta belirtilen işlemlerle sınırlı olmak üzere, Gümrük Müdürlükleri tarafından verilen izin.

RO-RO(açılımı): Roll on-Roll off

Dış ticaret hadleri: İhracat fiyatlarının ithalat fiyatlarına oranıdır.

DTSŞ: Dış Ticaret Sermaye Şirketi. Geriye doğru 12 aylık ihracatı 100 milyon ABD dolarını aşan firmalara Ekonomi Bakanlığı tarafından verilen bir “statü”.

SDŞ: Sektörel Dış Ticaret Şirketi. KOBİ’lerin ihracata yönelmeleri için uygulamaya konulmuş bir şirket modeli.

Açığa satış: Özellikle bazı tarım ürünlerinde, elinde mal olmayan ihracatçının yaptığı satış. Açığa mal sata, piyasada yapmayı planladığı operasyonlarla fiyatı düşürmeye çalışır.

İhracatta Devlet Yardımları: Uluslararası kuruluşlara karşı yükümlülüklerimize aykırılık oluşturmayan, kaynakları genel bütçeden ödenen destekler (yardımlar).

Supalan: Vasıta üstü gümrük muayenesi.

Serbest Bölge İşletici Firması: Serbest bölgenin yerli veya yabancı özel sektör veya kamu tarafından işletilmesi halinde, bölgeyi işleten (işletmeci) kuruluşu ifade etmektedir.

Patoz: Fındığın dış kabuğunu (yeşil kabuğunu) ayırmak için kullanılan tarım makinesi.

TPKK 32 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’ndan:
-Standart işlenmemiş altın: En az 995/1000 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça (Hazine Müsteşarlığı) belirlenen barlar veya külçeler halindeki altın.

-Standart dışı işlenmemiş altın: 995/1000’den düşük (995/1000 saflık hariç) saflıkta külçe, bar, dore bar, granül, toz veya hurda şeklindeki altın.

-İşlenmiş altın: İşçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş altın.

Efektif (Mevzuattaki, 32 sayılı Karar’daki tanımı): Banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paraları. Halk dilinde “nakit” para.

Eşdeğer eşya (Dahilde İşleme Rejimi terimi): İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyadır.

Parite: İki döviz arasındaki değer (kıymet) oranı