İnsan hayatının büyük bir bölümü kazanç elde etmek için çalışmakla geçmektedir. Kazanç elde etmek günümüzde çok kolay bir işlem değildir ve bir takım bilgi birikimi, teknoloji çağına uygun verileri kullanabilme, ileriye dönük fedakârlık öngörülerde bulunabilme, her ne iş olursa olsun kişisel fedakârlık ister. Her bireyin amacı en çok kazanç elde etmenin yanı sıra ailesine de yeterli zamanı ayırabilmesi, onlara sosyal yaşamda maksimum gereksinimlerini sağlamaktır.
Yaklaşık üç yıldan bu yana yaşadığımız ekonomik koşullar gereği bir çoğumuzun alım gücü azalmış olarak yaşam mücadelesi vermekteyiz ve her zaman işsiz kalma riski ile karşı karşıya kalabiliriz. Toplumda dikkatli analiz yaptığımız zaman bir çoğumuzun yarın endişesi sürüp gitmektedir. Mutfakta tencere kaynamalı, çocuğun okul taksiti ödenmeli, ev kirası yatırılmalı gibi derin düşüncelerle yaşamaya çalışıyoruz ve önümüzdeki süreçte de ne olacağını tahmin etmenin çok zor olduğu bir süreçteyiz.
Ülkemizde 15-64 yaş arası çalışan nüfus olarak kabul edilmektedir. Ancak bu kitlenin hepsinin geliri giderlerini karşılayamadığı için birtakım ihtiyaçlarını ertelemek hatta gıdadan bile tasarruf etmek durumundadır. Ülke olarak gelir dağılımında yaşadığımız adaletsizlik %20 lik gruplar halinde değerlendirildiğinde enflasyonu en çok hisseden, hayat pahalılığından en çok etkilenen, alım gücü sürekli düşen kesim her zaman dar ve sabit gelirli vatandaşlarımızdır ve bunların en başında emekli ve asgari ücretliler olmaktadır.
Günümüzün en acı gerçeği ciddi oranda üniversite öğrencilerimizin maddi imkansızlıklar yüzünden okullarından vazgeçip memleketlerine geri dönmek zorunda kalmalarıdır. Çünkü ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün “Gençler Cumhuriyeti biz kurduk siz yaşatacaksınız” sözü son derece doğru olduğu kesindir. Geleceğimizi emanet edeceğimiz pırıl pırıl çalışkan gençlerimiz üniversiteyi bırakmak zorunda kalmaktadır ve buna mutlaka bir çözüm bulunmalıdır. Özellikle büyük kentlerimizde en başta barınma olmak üzere beslenme, kitap defter fiyatlarının yüksekliği, beslenme gibi ihtiyaçlar yüksek bedeller ödenerek elde edilmektedir ve ailelerin hepsinin gücü bu bedelleri ödeyememektedir.
İçinde bulunduğumuz ortamda tek maaşla geçinmek çok zor hatta imkânsız duruma gelmiştir. Çünkü en temel ihtiyacımız olan gıda enflasyonu TÜFE de daha yüksektir ve her dönem böyle sürüp gitmektedir. Ve elde edilen kazanç asgari ücretin üzerinde olması gerekmektedir.
2023 yılı kazanç kapısı istatistikleri geçtiğimiz günlerde TÜİK tarafından yayınlandı. Bilgiler aşağıdaki gibidir.
Aylık ortalama kişi başı brüt kazanç 26 402 TL oldu
Çalışmanın referans dönemi olan 2023 Kasım ayında aylık brüt asgari ücret 13 bin 414,5 TL’dir. Kazanç yapısı istatistiklerine göre, aylık ortalama kişi başı brüt ücret-maaş 23 bin 789 TL olarak gerçekleşti. Ücretli çalışan erkekler aylık ortalama 24 bin 11 TL brüt ücret-maaş alırken, kadınlar 23 bin 344 TL brüt ücret-maaş aldı.
Aylık ortalama kişi başı brüt kazanç 26 bin 402 TL olarak gerçekleşti. Ücretli çalışan erkekler için aylık ortalama brüt kazanç 26 bin 638 TL olurken, kadınlar için 25 bin 931 TL oldu.
Aylık ücretli çalışılan saat 200 olarak gerçekleşti. Erkeklerde aylık ücretli çalışılan saat 205 olarak gerçekleşirken kadınlarda 190 saat olarak gerçekleşti.
Saatlik ortalama brüt ücret-maaş 119 TL olarak gerçekleşti. Ücretli çalışan erkekler saatlik ortalama 117 TL brüt ücret-maaş alırken, kadınlar 123 TL brüt ücret-maaş aldı.
Yıllık ortalama brüt kazanç 305 784 TL oldu
Yıllık ortalama brüt kazanç 305 bin 784 TL oldu. Bu değer, erkeklerde 314 bin 242 TL ve kadınlarda 289 bin 720 TL oldu.
En yüksek kazancı yükseköğretim eğitim düzeyine sahip olanlar elde etti
Kazanç düzeylerinin hem erkeklerde hem de kadınlarda eğitim durumu ile birlikte yükseldiği görüldü. Eğitim durumuna göre en yüksek yıllık ortalama brüt kazancı yükseköğretim eğitim düzeyine sahip olanlar elde etti. Bu eğitim düzeyinde yıllık ortalama brüt kazanç erkeklerde 431 bin 364 TL, kadınlarda ise 354 bin 149 TL oldu.
En yüksek yıllık ortalama brüt ücret-maaşı yükseköğretim eğitim düzeyine sahip olanlar elde ederken, bu eğitim düzeyinde erkeklerin brüt ücret-maaşı 364 bin 370 TL, kadınların ise 301 bin 73 TL olarak gerçekleşti.
En yüksek kazanç finans ve sigorta faaliyetleri sektöründe gerçekleşti
Ücretli çalışanların brüt kazançları, ekonomik faaliyet ayrımında incelendiğinde, en yüksek yıllık ortalama brüt kazanç 640 bin 739 TL ile finans ve sigorta faaliyetlerinde oldu. Bu ekonomik faaliyeti, 605 bin 317 TL ile bilgi ve iletişim ve 461 bin 514 TL ile kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetleri izledi.
En düşük yıllık ortalama brüt kazançlar ise sırasıyla 213 bin 518 TL ile konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri, 218 bin 815 TL ile gayrimenkul faaliyetleri ve 227 bin 284 TL ile diğer hizmet faaliyetlerinde oldu.
Kadın çalışanların yıllık ortalama brüt kazancı, ulaştırma ve depolama faaliyetinde 414 bin 502 TL, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı faaliyetinde 453 bin 413 TL ile bu sektörlerdeki erkek çalışanların yıllık ortalama brüt kazancının üzerinde gerçekleşti.
Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları en düşük kazancı elde etti
En yüksek yıllık ortalama brüt kazancı 538 bin 530 TL ile yöneticiler meslek grubunda çalışanlar elde etti. Bu meslek grubunu 409 bin 767 TL ile profesyonel meslek mensupları izledi. En düşük yıllık ortalama brüt kazanç ise 202 bin 809 TL ile nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları grubunda gerçekleşti.
Kadın-erkek arası ücret veya kazanç farkı tüm eğitim düzeylerinde erkek lehine gerçekleşti
Yıllık ortalama brüt kazanç ile hesaplanan gösterge için en yüksek fark %20,0 ile lise mezunlarında, en düşük fark ise %14,9 ile ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti. Yıllık ortalama brüt ücret-maaş ile hesaplanan gösterge için ise en yüksek fark %17,4 ile yükseköğretim mezunlarında, en düşük fark %13,2 ile yine ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti.
Kadın-erkek arası ücret veya kazanç farkı tüm meslek gruplarında erkek lehine gerçekleşti
Kadın-erkek arası kazanç farkının en yüksek olduğu meslek grupları; %23,5 ile sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar ve %22,9 ile teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları olmuştur. En düşük olduğu meslek grupları ise %2,0 ile yöneticiler ve %7,2 ile hizmet ve satış elemanlarıdır.
Kadın-erkek arası ücret farkının en yüksek olduğu meslek grupları; %21,1 ile profesyonel meslek mensupları, %20,3 ile tesis ve makine operatörleri ve montajcılar ve aynı oran ile sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar olmuştur. En düşük olduğu meslek grupları ise %1,8 ile yöneticiler ve %6,4 ile nitelik gerektirmeyen mesleklerdir.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar