Hepimizin bildiği gibi ülkemiz deprem coğrafyasında yer almaktadır. Ve bugüne kadar son derece önemli depremler yaşadık.1999 Gölcük ve Yalova depremlerinde 20000 vatandaşımız can verdi. En son yaşadığımız ve 11 ilimizi etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremlerde ise 50000 canımız giiti,100000 kişi, yaralandı ve on binlerce bina yerle bir oldu. (Allah tekrarını göstermesin) Depremler olduğu zaman yazılı ve görsel basında bir müddet gündem olduktan sonra maalesef unutularak sorunlar rafa kalkıyor ve tekrar deprem olunca raftan iniyor. Jeoloji bilim insanları ise başta İstanbul olmak üzere sürekli alınması gereken önlemleri, yaşanabilecek bir felaket sırasında oluşabilecek kayıpları sıralayarak konunun önemini anlatmaya çalışıyorlar. Hatta çok değerli bir bilim insanı son yapılan yerel seçimlerde “deprem için önlem alacak, yapılması gerekenleri taahhüt eden partiye oy verin” diye tavsiyede bulunarak konunun önemini vurgulamaya çalışmıştı.
Son yaşadığımız yüzyılın felaketi olarak adlandırılan Kahramanmaraş merkezli felaketten sonra İstanbul başta olmak üzere tüm yurtta karot tahlilleri yapılmaya her vatandaşın can emniyetini korumak amacıyla yerel yönetimler tarafından da bazı önlemler alınmaya başladı. İstanbul’da bazı binaların kendiliğinden çöktüğünü, birçok binanın da son derece deprem riski altında olduğunu yazılı ve görsel basından izlemekteyiz.
Tüm yurdumuz deprem riski taşıdığı bir gerçektir ve İstanbul bu konuda başı çekmektedir. Çünkü toplam nüfusumuzun yaklaşık yüzde yirmisi İstanbul’da yaşamaktadır ve özellikle bazı bölgelerimizde 40-50 yıllık, dönemin koşullarına göre inşa edilmiş binalar mevcuttur. Buralarda oturan yurttaşlarımızın can güvenliği tehlikededir.
Diğer taraftan bazı bölgelerde ise kentsel dönüşüm rantsal dönüşüme evirilmiştir. Yıkılıp yapılan binaların değeri kat kat artmıştır ve konut alıcıların ilk sorduğu soru binanın depreme dayanıklı olup olmadığıdır. Tantsal dönüşümün en güzel örneği İstanbul’da Bağdat Caddesi ve çevresidir.
Öte yandan olaya ekonomik olarak bakıldığında ise her deprem devlet bütçesinin açık vermesine sebep olmakta yani vatandaşlarımızın vergileri ile karşılanmaya çalışılmakta bu da ekonomik dengelerin bozulmasına sebep olmaktadır. Geçen yıl verdiğimiz 1,1 Triyon TL lik bütçe açığının esas nedeni yaşanan felakettir. Çünkü 11 ili kapsayan felaketin acılarını sarmak dünyanın en zengin ülkesinde olsa bile kolay değildir ve hükümetimiz tüm güçleriyle deprem bölgesine akın etmiş, hiçbir yurttaşımızın evsiz, barksız kalmaması, aç, susuz kalmaması için var gücüyle çalışmıştır. Ancak halen yaralar sarılmaya devam etmektedir. Bölgede binlerce konut projesi mevcuttur bunların bir kısmı tamamlanarak depremzedelere teslim edilmiş, bir kısmının da inşaatı devam etmektedir. Hatta devam eden inşaat projeleri nedeniyle diğer kentlerden inşaat işçileri geldiğinden öteki bölgelerde işgücü azalmasına neden olmuştur.
1999 Düzce ve Gölcük depreminden sonra uygulamaya konulan “deprem vergisi” halen devam etmektedir ve bu toplanan deprem vergilerinin nereye harcandığı sorusuna şu andan hazine ve maliye bakanımız Sn. Mehmet şimşek otoyollara harcandığını ifade etmiştir. Dolayısıyla toplanan vergilerin amacına uygun şekilde kullanılmadığı, jeoloji bilim insanlarının sık sık yaptığı uyarılar, alınması gereken önlemler dikkate alınmadığı ortadadır.
Kentsel dönüşüm projeleri için öncelikle devlet yardımcı olmaktadır ama yapılan destekler maalesef yetersiz kalmaktadır. Öncelikle yapılan kira yardımı çok düşük kalmakta yaşadığımız ekonomik kriz ortamında insanlar evsiz kalma, kirayı ödeyememe riski ile karşı karşıya kalmaktadır. Sorunun çözümü kentsel dönüşüm maliyetini devlet karşılamalı, inşaat süresince insanlara evi bedava tahsis etmeli veya kiranın tamamını ödemelidir.
Bir süreden bu yana devam eden İstanbul kentsel dönüşüm projesinin detayları açıklandı.
Projeye göre %40 ile %65 arasında destek sağlanacak.
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Gürkan Akgün, kentsel dönüşüm projelerine yapılacak maddi desteklerin koşullarını açıkladı. İBB, riskli yapılarını KİPTAŞ ile yenilemek isteyen hak sahiplerine, gelir durumlarına göre toplam maliyetin yüzde 40 ile yüzde 65’i arasında destek sağlayacak.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Başkanlığı, İstanbul’daki kentsel dönüşüm çalışmalarının detaylarını açıkladı. İBB, riskli yapılarını KİPTAŞ ile yenilemek isteyen hak sahiplerine, gelir durumlarına göre toplam maliyetin yüzde 40 ile yüzde 65’i oranında destek sağlayacak.
İBB İştirak Şirketi KİPTAŞ ile yapılacak ön sözleşmelerle hak sahipleri, İBB’nin yeniden yapım maliyeti destek programına dahil olacak. Özellikle dar gelirli vatandaşlar, bu destekten daha yüksek oranlarda faydalanabilecek. Ayrıca, İBB Meclisine sunulacak bir diğer teklifle, İBB’nin hızlı tarama testine başvuran ve E sınıfı, yani çok riskli bina grubuna dahil olan yaklaşık 6 bin 920 yapı için acil eyleme geçilecek ve ilave kira yardımı yapılacak.
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Gürkan Akgün, İBB Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Başkanlığı tarafından hazırlanan teklifin ayrıntılarını kamuoyuyla paylaştı. Akgün, “İBB Meclisine sunduğumuz teklifin hayata geçmesi ile birlikte ilk defa, gerçekten ihtiyaç sahiplerine yönelik büyük bir kampanyayı başlatmış olacağız. Ekonomik kriz koşullarında, yapım maliyetlerinin çok yükseldiği bu ortamda İBB olarak vatandaşımızın yanında olacak, kentsel dönüşüm süreçlerini hızlandıracağız” dedi.
Akgün, riskli olduğu tespit edilen yapıların bir an önce dönüşümünün sağlanmasının İstanbul için hayati önem taşıdığını vurgularken, “Hızlı tarama testinin yaygınlaşması için 39 ilçe belediyesiyle İBB arasında protokol yapılmasının da proje teklifi içeriğinde yer aldığını” belirtti.
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE YENİDEN YAPIM MALİYETLERİNE BÜYÜK DESTEK
İBB’nin KİPTAŞ aracılığıyla hayata geçireceği proje, yeniden yapım maliyetlerine destek sağlanmasını, E Sınıfı yani yüksek riskli olduğu tespit edilen yapılara kira yardımı yapılmasını, Bayrampaşa’da geçici kiralık konut bölgesinin oluşturulmasını ve ilçe belediyeleriyle hızlı tarama ile bina incelenmesinde ortak hizmet protokolü yapılmasını içeriyor.
Hak sahiplerinin ödeyeceği yeniden yapım maliyetlerine İBB tarafından destek sağlanacak. Bu mali destekten yararlanacak yapıların, 6306 Sayılı Kanun kapsamında riskli yapı olarak tespit edilmesi, İstanbul Yenileniyor kapsamında uzlaşmaya varılmış olması ve hak sahiplerinin kendisinin, eşinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin üzerinde başka bir taşınmazın bulunmaması gerekiyor. İstanbul il sınırları dışında herhangi bir bağımsız bölümde hisseli tapu sahibi olanların ise yüzde 50 ve daha az hisse sahibi olması gerekiyor. Tarımsal vasıflı mülkiyetler, taşınmaz sahipliği olarak sayılmayacak.
MALİ DESTEĞİN ÜST LİMİTİ VE ŞARTLARI
Mali destek, İstanbul Yenileniyor Platformu tarafından hazırlanacak projeye esas fizibilitede, belirlenen daire kat brüt alan büyüklüğü için hesaplanan toplam borçlanma bedelinin 80 m²’ye kadar olan kısmı için sağlanacak. Her bir hak sahibi mali destekten bir defaya mahsus olmak üzere, bir adet konut nitelikli bağımsız bölüm için faydalanabilecek. Mali destekten faydalanan hak sahibinin hissesi, 5 yıl süre ile KİPTAŞ uhdesinde kalacak.
GELİR DURUMUNA GÖRE MALİ DESTEK ORANLARI
Mali destek oranları, hak sahiplerinin gelir durumuna göre belirlenecek. Dar gelirliler ve emekliler, en yüksek destek oranından faydalanacak. Hane içi toplam geliri 2 asgari ücretin altında olanlara yüzde 60, bu kişiler emekliyse yüzde 65, hane içi toplam geliri 3 asgari ücretin altında olanlara yüzde 40, aynı durumdaki emeklilere yüzde 45 oranında destek sağlanacak. İlk etapta İstanbul Yenileniyor’a başvuran ve uzlaşma sağlanan toplam 25 bin hane için yaklaşık 5 milyar TL destek sağlanacak.
YENİDEN YAPIM MALİYETLERİNE DESTEK SÜRECİ
Mali destek süreci 7 aşamalı olarak gerçekleşecek:
*KİP TAŞ’ın ön sözleşme yapması
*Başvuruların Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’ne iletilmesi
*Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı tarafından hane içi gelir tespiti
*Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü tarafından mülkiyet tespitleri
*Mali destekten faydalanacak hak sahiplerinin bilgilendirilmesi
KİP TAŞ’ın inşaat ilerleme seviyelerini İstanbul Şehircilik Atölyesi Şube Müdürlüğüne (İŞAT) ve Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’ne bildirmesi
İŞAT onayından sonra Kentsel Dönüşüm Müdürlüğünce ödeme emirlerinin düzenlenmesi
YÜKSEK RİSKLİ BİNALARA 9 BİN LİRAYA KADAR KİRA YARDIMI
Yüksek risk grubuna dahil oldukları tespit edilen E sınıfı binaların tahliye, yıkım ve yenileme süreçlerine ivme kazandırmak amacıyla 6306 sayılı kanun ve bu kanuna bağlı uygulama yönetmelikleri uyarınca; bu binalarda oturan emeklilere 9.000 TL, diğer hak sahiplerine 7.000 TL kira yardımı yapılacak. Acil dönüştürülmesi gereken 6.920 bina ve toplam 62.000 bağımsız birimdeki yaklaşık 80 bin kiracı için bu destek sağlanacak.
Kaynak: İBB
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
