Ülkemizde veya başka ülkelerde tasarruf sahipleri, birikimlerini en iyi değerlendirmek, enflasyona karşı kendilerini korumak için finansal enstrümanları kullanmaktadır. Başka bir ifade ile paradan para kazanma, çalışmadan, üretmeden, ter dökmeden kazanç elde etme yolları sürekli olarak çeşitlilik göstermektedir. Yani risk almadan kazanmak temel esas durumundadır.
Bir yılı aşkın bir süreden bu yana uygulamaya konulan üretim, ihracat odaklı büyüme modelinin bir gereği olarak başlatılan düşük faiz politikası ile birlikte mevduat faizleri önemli bir faktör haline gelmiştir. Çünkü risksiz gelir elde etmenin en başında gelen alternatiflerinden birisi mevduat faiz oranıdır. Günümüzde birikimlerini getirdiği faiz tutarı ile geçimini sağlayan birçok ailenin mevcut olduğunu tahmin etmek zor değildir.
Kredi danışmanlık hizmeti sağlayıcısı Hesapkurdu.com tarafından derlenen verilerde, mevduat faiz oranı piyasa ortalamasının eylül ayında önceki yıla kıyasla ortalama yüzde 0,18 azaldığı ve yüzde 16,94 olarak kaydedildiği görüldü. Yılın başından bugüne elde edilen verilerle hesaplanan yıllık ortalama yüzde 17 olurken, yüzde 16,02 olan 2021 ortalamasına kıyasla yüzde 6’lık bir artış gözlendi.
Mevduat faizi oranlarına ve katılım bankalarının kâr paylarına ilişkin son verileri değerlendiren Hesapkurdu.com Bankacılık İş Geliştirme Müdürü Orhun Çağlar Atilla, “30 Eylül 2020’de TL mevduatlara ödenen faiz ve kâr paylarından alınan vergi kesintisi oranların düşürüldü. Bu kapsamda yapılan güncellemeyle 6 aya kadar vadeli hesaplarda yapılan vergi kesintisi yüzde 5, 1 yıla kadar olan hesaplarda yüzde 3 ve 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda yüzde 0 olarak belirlendi. Bu durum, ortalamaları da etkiliyor” dedi.
Hesapkurdu.com tarafından derlenen verilerde, en yüksek faiz oranı ortalamasının ağustos ayında kaydedildiği görüldü. Yüzde 17,92 olarak gerçekleşen faiz oranı ortalamasının bir önceki yılın en yüksek ortalama değerine göre yüzdelik değişimi yüzde 3,94 oldu. Öte yandan katılım bankaları tarafından dağıtılan kâr payı oranlarının Ekim 2022 itibarıyla yüzde 15,6 ila yüzde 17,36 arasında değiştiği görüldü. 2021’de katılım bankası kâr payı oranlarının yüzde 14,19 ila yüzde 14,57 arasında seyrettiğini hatırlatan Orhun Çağlar Atilla, “2021’in ile Ekim 2022’nin en düşük değeri arasındaki fark yaklaşık yüzde 10’a karşılık geliyor. Vergi kesintisi oranlarında yapılan güncelleme de göz önüne alındığında mevduat faizleri daha az risk almak isteyen ve birikimine uzun bir süre dokunmamayı düşünen vatandaşlar için riskli varlıklara kıyasla düşük, fakat istikrarlı getirisini sürdürüyor” ifadelerini kullandı.
Politika faizlerinin düşük olmasına rağmen ülkemizde kredi faizleri oldukça yüksek seyretmektedir. Ve yüksek seyreden kredi faiz oranları üretim yapılmasını ve yatırımları olumsuz etkilemektedir. Çünkü kredi maliyeti ne kadar düşük olursa ülkede yatırımlar artacak ve üretim seviyesi yükselecek, ihracat rakamlarımız artacaktır.
Bankalar, tasarruf sahiplerine topladıkları mevduat için verdikleri kredi faizinin neredeyse iki katı oranında faiz uygulayarak kişi ve kurumlara satmaktadır. Tasarruf mevduatı hesaplarına uygulanan faiz oranlarının enflasyonun çok altında olduğu için tasarruf sahipleri mevduattan çok, döviz veya borsa gibi değişik yatırım araçlarına yönelmektedir. Liralaşma konusunda ise hükümet oldukça önemli konulara imza atmasına rağmen artış hızı düşük olsa da döviz kurları yükselmeye devam etmiştir.
Enflasyonun ve döviz kurlarının yükselmesinin en büyük etkeni üç yılı aşkın süreden bu yana devam eden korona virüs salgınının tüm dünya ekonomilerde bıraktığı negatif etkidir. Özellikle esnaflara yapılan devlet yardımları, daralan ticaret hacmi nedeniyle azalan devletin vergi gelirleri gibi faktörler ülkelerin bütçelerini alt üst etmiştir.
Ülkemizde reel faizin oldukça yüksek olması da tasarrufların yönü açısından çeşitli yollara başvurulmasına sebep olmuştur. Yapılan açıklamalara göre politika faizleri azalmaya devam edecek ve yeni yılda tek haneli rakamlara gelmesi yüksek ihtimaldir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
