Bir yılı aşkın bir süreden bu yana devam eden ekonomik kriz, yüksek enflasyon, alım gücümüzün düşmesi, hayat pahalılığı gibi ekonomik olumsuzluklar hepimizin yaşam tarzımızın değişmesine sebep oldu. Gün geçtikçe millet olarak fakirleşiyoruz. Aile bireylerinin hepsi için geçerli olmak üzere bir takım tasarruf yöntemlerini öğrendik, ihtiyaçlarımızı ertelemeye başladık, herhangi bir alışveriş için bütün alternatifleri araştırma alışkanlığı edindik.
Koşullar böyle iken devletin verdiği engelli, yaşlı, muhtaç ailelere yapılan sosyal yardımların sayısı ve miktarı da doğal olarak arttı. Artan sayılar ise millet olarak ne kadar yoksullaştığımızın bir belgesi olarak karşımıza çıkıyor.
Aile ve sosyal hizmetler bakanlığının bilgilerine göre 2019 yılında 1 milyon 343 bin 109 kişi elektrik yardımına muhtaç iken 2021 yılında elektriğe muhtaç kişilerin sayısı 1 milyon 801 bin 835 olarak gerçekleşti. Bakanlığın programına göre 2022 de 1 milyon 836 bin 495 ailenin,2023 de ise 1 milyon 944 bin 524 ailenin elektrik yardımı alacağı tahmin edilmektedir. Aile başına yapılan aylık ortalama sosyal yardım miktarı 2019 da 471 TL iken,2020 de 572 TL,2021 de 552 TL olarak gerçekleşti.2022 de ise yapılacak yardım miktarı 414,2023 için ise 456 TL olarak öngörülmektedir.
Geçmişten günümüze sosyal yardım alan aile sayısını mukayese etmek gerekirse 2002 yılında bir milyon iken 2022 yılında 4,3 milyona çıkmıştır. Yani sosyal yardım alan aile sayısı dört kattan fazla yükselmiştir. Bu konu övünülmesi gereken bir konu değildir. Halkımız her geçen zaman birimi içinde fakirleşiyor ve yardıma muhtaç duruma geliyor demektir. Bunun için devletin önlem alması ve fakirliğin hızlı yükselişini durdurmak için ortam oluşturması gerekir. Önlemlerin en başında ise yüksek enflasyonun düşürülmesi gelmelidir. Bugün özellikle dar ve sabit gelirli vatandaşlarımız hayat pahalılığı ve alım güçlerinin düşmesi nedeniyle yeterli beslenememekte bu da önümüzdeki süreçte özellikle sağlık konusunda birtakım olumsuzlukların sebep olacağının sinyalidir. Hayat pahalılığının olumsuz etkileri sadece bunlarla sınırlı değildir. Eğitim ve öğretim yılına başladığımız dönemde çocuğuna harçlık veremeyen, beslenme çantasına yiyecek koyamayan, defter, kitap kırtasiye malzemelerini alamayan, servis ücretleri yüksek olduğu için okula çocuğunu kendisi götürüp getiren aileleri yazılı ve görsel basından izlemekteyiz. Ayrıca pazardan tane ile sebze meyve alan, çıkma diye tabir edilen çürük gıda ürünlerini tercih eden, halk ekmek kuyruklarında saatlerce bekleyen vatandaşlarımız da büyük çoğunluktadır.
Tüm bu sorunların çözümü öncelikle enflasyonla mücadele ile mümkün olacaktır Devlet büyüklerimizin ifade ettiğine göre bu yıl sonundan itibaren enflasyon düşme eğilimine girecek. Ancak daha önceden de benzer açıklamalar geldi ama bir türlü enflasyon düşmedi. Bizler yılbaşına kadar sıkıntı çekmeye dünden razıyız ama umarız sıkıntılar son bulur.
Maliye bakanımız Sn. Nureddin Nebatinin verdiği bilgiye göre 2002 yılında sosyal yardım harcamaları için bütçeden ayrılan kaynaklar toplamı 1,6 milyar TL. iken2022 yılında sosyal yardım kaynakları 100,8 milyar TL ye yükselmiştir.
2013 yılında ise Türkiye’de sosyal yardım verileri aşağıdaki gibidir. (Bin TL)
Toplam sosyal yardım harcaması tutarı=20,764,729
Sosyal yardımların GSYİH içindeki payı=%1,35
Sosyal yardımlardan faydalanan hane sayısı=3,096,489
Düzenli yardımlardan faydalanan hak sahibi sayısı=2,258,754
Geçici süreli yardımlardan faydalanan hak sahibi sayısı=1,997,396
Vakıflar aracılığıyla yapılan yardımlara aktarılan tutar=4,069,822,341
Yaşlılık ve engelli maaşı hak sahibi sayısı=1,222,748
Geçtiğimiz günlerde Türkiye aile destekleri programı kapsamında yer alan destek tutarları arttırıldı. Elektrik Tüketim Desteği 1-2 kişilik hanelere 75 kilovatsaat karşılığı 108 lira olarak verilecek. Doğalgaz desteği ise 900 lira ile 2500 lira olmak üzere ilden ile değişkenlik gösterecek şekilde ödenecek. Aile ve sosyal hizmetler bakanı Sn. Derya Yanık “Programımızdan daha fazla vatandaşımızın istifade etmesi için mevcut bütçemiz 15 milyar liraya 25 milyar lira daha ilave ederek programımızı genişletiyoruz. Bu doğrultuda 450-600 lira olan destek tutarımızı 850-1250 liraya yükseltiyoruz.” dedi.
Türkiye Aile Desteğinden yararlanan haneleri Elektrik Tüketim Desteğinden de yararlandıracaklarının bilgisini veren Yanık, “Programa başvurusu kabul edilen ancak Elektrik Tüketim Desteği (ETD) alamayan hanelere ETD sağlanmasına dair tüm çalışmalarımızı tamamladık. Bu doğrultuda 1-2 kişilik hanelere 75 kilovatsaat karşılığı elektrik tüketim desteği (108 TL), 3 kişilik hanelere 100 kilovatsaat karşılığı elektrik tüketim desteği (144 TL), 4 kişilik hanelere 125 kilovatsaat karşılığı elektrik tüketim desteği (180 TL) ve 5 ve üzeri nüfusa sahip hanelere 150 kilovatsaat karşılığı elektrik tüketim desteği (216 TL) sağlayacağız.” ifadelerini kullandı.
Doğalgaz yardımı için ise hak sahibi vatandaşlara 415 -1150 TL arasında yardım yapılacak. Ayrıca kronik hastalığı olanlar yardıma dahil edilecek ve ailelere çocuk sayısına göre yardım yapılacak.
Yukarıda anlatmaya çalıştığım sosyal yardım rakamları anlaşılacağı üzere her geçen yıl miktar ve sayı olarak yükselmektedir. Bu artışın başka bir sebebi de gelir dağılımdaki adaletsizliktir. Vatandaş olarak her birimiz milli gelirden pay almamız gerekir. Milletin bir kısmı çok diğer kısmı milli gelirden az pay olursa gelir adaleti sağlanamaz ve yoksul sayısı da artacaktır.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
