Mir sistemi, Rusya Merkez Bankası tarafından 1 Mayıs 2017’de kabul edilen yasa ile kurulan bir ulusal ödeme sistemidir. Sistem, Rusya Ulusal Kart Ödeme Sistemi tarafından işletilmektedir.
Mir sistemi, 2016 yılında, birkaç Rus bankasının ABD merkezli Visa ve MasterCard tarafından onlara uygulanan yaptırımlar nedeniyle hizmetleri reddedilmesinin ardından potansiyel elektronik ödeme bloklarının üstesinden gelmenin bir yolu olarak tasarlandı.
Mir sisteminde çalışan ilk kartlar Aralık 2015’te piyasaya sürüldü. Rusya’nın önde gelen bankası Sberbank tarafından da Ekim 2016’da kullanılmaya başlandı. 2016 yılı sonunda 64 banka tarafından 1.76 milyon Mir kartı çıkarıldı ve Kasım 2019’a kadar bu sayı 69.8 milyona yükseldi.
Mir ödeme sisteminin kullanımı, Türkiye’yi ziyaret eden Rus turistler arasında oldukça yaygın. Rusya, Türkiye, Özbekistan, Tacikistan, Abhazya, Güney Osetya, Ermenistan, Beyaz Rusya, Kırgızistan, Vietnam, BAE, Kore Cumhuriyeti, Küba, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, İran, İsrail, Çin’de hizmet veriyor.
Ukrayna’nın NATO üyeliğine alınmasını kabul etmeyen ve yaklaşık yedi ay önce savaşı başlatan Rusya başta ABD olmak üzere tüm Avrupa ülkelerinden protesto edildi ve birtakım yaptırımlar yapılacağı gündeme geldi. Söz konusu yaptırımlardan en dikkat çekici olanı Rusya nın para birimi olan Rus Ruleti nin Avrupa ülkeleri arasında yapılan uluslararası işlemlerde devre dışı bırakılması oldu. Alınan bu karara karşılık Rus ruletinin değeri yaklaşık %10 civarında değer kaybetmişti ama Putin kendi yöntemleriyle bu sorunu aştı ve parasının değer kaybını önledi.
Yaklaşık yedi aydan bu yana devam eden ve ne zaman biteceği belli olmayan savaş nedeniyle tüm dünya genelinde iklim değişikliği gerçeği ile gündeme gelen gıda krizi ihtimaline bir de savaş eklenince gıda krizi iyice önem kazanmaya başlamıştı. Ancak Sn. Cumhurbaşkanımızın girişimleri sonucu açılan tahıl koridoru sayesinde sadece bizde değil tüm Avrupa ülkelerinde oluşabilecek gıda krizi çözülmüş oldu. Dolayısıyla Avrupa ülkelerinde teşekkür almış olduk ve oldukça önemli olan gıda krizinin önüne geçmiş olduk.
ABD ve Avrupa ülkelerinden yaptırımlar art arda gelmesi karşısında Dünyanın en zengin doğalgaz rezervine sahip olan Rusya devlet başkanı Wilademir Putin, normal olarak elindeki silah olan doğalgazı kullanmaya başlayacağını, bu bağlamda Avrupa ülkelerine doğalgaz vermeyeceğini açıkladı. Ancak bizim için böyle bir sıkıntı söz konusu değildir. Birçok ülke ile olmasa da Rusya ile ilişkilerimiz olumlu seyretmektedir. Ayrıca doğalgaz stoklumuz da yeterli düzeydedir.
Bir başka konu da Avrupa’da yaşanabilecek doğalgaz sıkıntısından dolayı ısınma sorununu çözmek ve tatil yapmak amacıyla özellikle Rusya’dan birçok turistin ülkemize geleceği ihtimalidir. Özellikle emekli veya çalışmayan kesimin hem kışın ısınma sorununu çözmek hem de tatil yapmak amacıyla ülkemize gelecek turistler için hazırlıklar başlamıştır.
Ancak Rusya da ilan edilen seferberlik kararı da eklenince Rus vatandaşlar Antalya’ya akın etmiş ve ev kiraları astronomik seviyelere ulaşmıştır.
Durum böyle olunca ABD de yaptırımlarının bir yenisini ekledi ve Rusya’nın ödeme sistemi olan Mir i kullananlara ambargo uygulayacağını, takibe alınacağını ifade etti. ABD’nin Rusya’nın mir sistemini kullanan bankalarımızı odağına almasının ardından bizim bankalar da Mir sisteminden çıkmak zorunda kaldı. Yani ABD’nin isteğini yerine getirmiş olduk.
Türkiye’de faaliyet gösteren özel bankaların ardından kamu bankaları da Rus Mir ödeme siteminden çıktı. Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aslanoğlu, Mir sisteminden çıkışın Türkiye’ye olası ekonomik etkilerini yorumladı.
Özel bankaların ardından kamu bankaları da Rus Mir sisteminden çıktı.
Ukrayna’ya saldırısı sonrası Rusya kartlı ödemeler sistemi Swift’ten çıkarıldı. Rusların Visa ve MasterCard destekli kredi kartlarını yurtdışında kullanmaları yasaklandı.
Bu tarihten itibaren Rusya Merkez Bankası’nın işlettiği Ulusal Kartlı Ödeme Sistemi Mir, daha çok kullanılmaya başlandı.
Türkiye’den de 3 kamu bankası ve iki özel banka sisteme halihazırda dahildi.
Ancak ABD ve Avrupa’dan gelen yaptırım açıklamaları sonrası önce özel bankalar, şimdi de kamu bankaları sistemden çıktı.
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, Mir sisteminden çıkışın Türkiye’ye olası ekonomik etkilerini değerlendirdi.
Aslanoğlu, işlem hacimlerinin şu an için yüksek olmadığını belirterek, “Görece sınırlı bir etkisi olacağını düşünüyoruz. Mir sisteminde hacmin ileriye dönük artış potansiyeli vardı, o açıdan olumsuz” dedi.
Aslanoğlu, Rusya ile yapılan ticaretin bankalar arasında havale yöntemiyle gerçekleşeceğini ve yeni farklı yollar aranabileceğini dile getirdi.
Prof. Aslanoğlu, yeni bir yöntem bulunmadıkça potansiyel ticaret hacmi ve turizm hareketlerinin düşüş yönünde etkilenebileceğini dile getirdi.
Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle Rusların banka kartı ödeme sistemi Mir kart kullanımını Türkiye’deki özel ve kamu bankalarının durdurması, Rus turistler ve yerleşik yaşayanların yurt içi harcamalarını olumsuz etkiledi. Ruslar yurt içi harcamalarda nakit kullanabiliyor.
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Başkanı Davut Çetin, turizm sezonu öncesinde Mir kart sistemi geldikten sonra Ruslar açısından alışveriş ve harcamalarda biraz rahatlama yaşandığını hatırlattı. Davut Çetin, şu an bu kartın kullanımının durdurulmasına yönelik bankaların aldığı kararın turist gelişini etkilemeyeceğini, fakat burada alışveriş yapmasına olumsuz yansıyacağını belirterek, “Zaten paket turla gelenler ödemelerini Rusya’da yapıyor. Turizm açısından çok büyük etkilenme olmaz. Ama Antalya’ya geldiğinde turist hem otel içi harcamalarda ve hem de dışarıya çıkıp esnaf veya AVM’den yaptığı harcamalarda perakende olarak bir sıkıntı muhakkak yaşayacaktır. Yurt içindeki harcamalarda bir düşüş yaşanacak. Turistik açıdan sıkıntı olmaz ama içeride yapacakları harcamalarda kesinlikle Mir kart sisteminin iptali veya geçerli olmaması perakende ticareti çok etkileyecektir” dedi.
Rusya’dan taleplerin iyi olduğunu, rezervasyon akışında sorun yaşanmadığını dile getiren Kundu’daki 5 yıldızlı bir otelin genel müdürü İsmail Çağlar, şu an oteldeki 500 odanın, 250’sini Rus turistlerin oluşturduğunu, Rus turist oranının yüzde 50 olduğunu kaydetti. Doluluk sürecinin ekim sonunu bulduğunu ve kasım ayının ilk 10 günlük süreci içinde rezervasyonların iyi gittiğine değinen Çağlar, bankaların aldığı karar gereği Rus müşterilerin Mir kartı kullanamadığını, bunun yerine nakit ödeme yapabildiklerini söyledi.
Sonuç olarak Mir ödeme sisteminden çıkmakla ABD’nin isteklerine boyun eğmiş olmakla birlikte, Rus turistlerin bu kış yoğun geleceği gerçeği de eklenince Turizm gelirlerimizi az da olsa etkileyeceği kesindir. Artık yabancılar da nakit kullanarak alışveriş yapmaya başlayacaklar
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
