Evrim KÜÇÜK

Dünyadaki tarım üreticilerin hiç sevmediği La Nina yeniden toprakları esir alıyor. Pasifik Okyanusu üzerinde oluşan hava sistemi La Nina, BM bünyesindeki Dünya Meteoroloji Örgütü’ne göre bu yüzyılda ilk kez üç yıl üst üste geri döndü. ‘Üç dipli’ olarak nitelendirilen La Nina’nın yılsonuna kadar dünyanın önemli tarım alanlarında hava koşullarını etkilemesi bekleniyor.

La Niña, Güney Amerika kıyılarına yakın Pasifik Okyanusu yüzeyinde kuvvetli rüzgarların ekvator boyunca Endonezya’ya, Asya’nın diğer bölgelerine ve Avustralya’ya doğru sıcak su akıntısı oluşturmasıyla yaşanıyor. Bu dönemde bazı ülkeler kuraklık yaşarken bazılarıysa seller ile karşı karşıya kalıyor.

En son 3’lü La Nina’nın dizisi 1998-2001 ve ondan önce 1973- 1976 yıllarında yaşanmıştı. Ancak mevcut döngünün çok daha fazla yıkım potansiyeline sahip çünkü iklim değişikliğinin olumsuz etkileri azdırdığı belirtiliyor.

La Nina’nın tetiklediği kuraklık, kış fırtınaları ve kasırgalar Piyasa uzmanlarına göre gelecek aylarda küresel üretim tahminlerini yönlendirecek. Buğday, mısır, soya, şeker ve pamuk fiyatlarının şekillenmesinde en önemli faktörlerden biri La Nina.

Son La Nina’nın dünya çapında verdiği hasar

■ Kuzey Amerika: Kuraklık, Kanada ve ABD’nin batı bölgelerine yayıldı, tahıl stokların azalmasına neden oldu. Ortabatı’da tanık olunan kuraklık, 2022- 23 yılında de mısır ekimini etkileyerek verim tahminlerinde düşüşe neden oldu. Kurak koşullar pamuk mahsulü için büyük kayıplara neden oldu ve fiyatları bu yılın başlarında 10 yıldan fazla bir sürenin en yüksek seviyesine çıkardı.

■ Avustralya: La Nina tipik olarak doğu Avustralya’da buğday ekimini destekleyen ıslak koşullara yol açar. Mevcut tahminler, Avustralya için ortalamanın üzerinde kış-ilkbahar yağışı olasılığı ve ülkede daha yüksek buğday üretimine işaret ediyor. Avustralya Tarım ve Kaynak Ekonomisi ve Bilimi Bürosu, 2022-23 için buğday üretimi tahminini 30,3 milyon tondan 32,2 milyon tona yükseltti. Ancak seller sorun yaratıyor. Seller kaliteyi bozuyor. Ayrıca ülkenin metalurjik kömür madenleri için büyük tehdit. Geçtiğimiz yıllarda La Nina azı etkileyerek fiyatların yükselmesine neden oldu.

■ Brezilya: Yoğun kuru hava, üç mahsulün dünyanın en büyük ihracatçısı olan Brezilya’da kahve, şeker ve portakal bahçelerine zarar verdi. Rural Clima’dan bir meteorolog olan Marco Antonio dos Santos, yeni kahve sezonu başlarken kuru havanın halen bir endişe kaynağı olduğunu söyledi. 2020-21 pazarlama yılında, La Nina koşulları nedeniyle Brezilya’nın mısır üretimi keskin bir şekilde düştü. Brezilya’nın güney eyaletlerinde de soya fasulyesi verimi, La Nina’nın etkisiyle 2019-20 ve 2021-22’de geriledi. Ayrıca kötü hava, Vale gibi ülkenin önemli demir cevheri madencilerinin operasyonlarını da aksattı.

■ Arjantin: 1995’ten bu yana yaşanan en kurak kış, 2022-23 sezonunda başlıca tahıl ve yağlı tohum ürünlerinin üretimine ilişkin endişeleri artırıyor. Tarihsel olarak, La Nina’nın Arjantin’deki mahsuller üzerindeki etkisi, Brezilya’dan bile olumsuz oluyor. La Nina yıllarının çoğunda mısır, buğday ve soya fasulyesi verimleri düştü.

■ Güney Asya: Güneydoğu Asya’daki yaz musonu ile ilişkili yağışlar, La Nina sırasında normalin üzerinde olma eğilimindedir ve pirinç üretimine fayda sağlar. Hindistan, Pakistan, Tayland ve Vietnam başlıca pirinç üreticileridir ve küresel pirinç ticaretinin yüzde 70’inden fazlasına katkıda bulunurlar. Pirinç verimi, su yoğun bir ürün olduğu için genellikle daha yüksek yağışlarla desteklenir.

■ Afrika: La Nina, ekvatoral doğu Afrika’da yetersiz yağışlara neden olabilir. Doğu Afrika, art arda beş yıl boyunca şiddetli kuraklık koşullarıyla kırk yılın en kötü kuraklığını yaşıyor. Güney Sudan, Somali, Etiyopya, Kenya, Tanzanya, Ruanda ve Uganda’nın La Nina nedeniyle daha az yağış alması ve küresel tahıl arzındaki daralma nedeniyle gıda üretim tahminlerinin düşmesi bekleniyor. Doğu Afrika ülkelerindeki üretim düşüşü, arz endişelerini daha da şiddetlendirebilir.