Mehmet KAYA-ANKARA
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından bölgesel teşviklerin temel işletme göstergelerine etkisine yönelik yapılan bir çalışmada, istihdam, katma değer ve yatırımlarda ilave artışlar sağlandığı belirlendi. Buna karşılık parasal olarak bir değerlendirme yapıldığında, teşvikin parasal karşılığıyla yapılan yatırımın neredeyse eşit olması dikkat çekti.
Bölgesel teşvikin uygulanmaya başlandığı 2012 ile 2020 arası firma verileri alınarak yapılan Bakanlık çalışmasında, farkların farkı yöntemiyle teşvik uygulanmadığı bir durumda genel eğilime bağlı olarak işletmelerin ulaşacağı değerler ile teşvik kullanmış firmaların geldikleri durumun arasındaki fark değerlendirildi. Buna göre, teşviklerin istihdamı yüzde 54,8 oranında artırdığı bulundu. Yatırımlara bakıldığında ise teşviklerin yatırımlarda yüzde 71,2 oranında bir artış sağladığı belirlendi. Bir diğer gösterge olan katma değerde ise teşvik alan firmaların katma değerinde yüzde 70 oranında artış sağlandı.
İstihdama katkı veriyor
Teşviklerin firmalara doğrudan etkileri yanında oluşan iklim nedeniyle dolaylı istihdam, yatırım ve katma değer etkisi de ölçüldü. Buna göre, teşvik alan girişime satış yapan firmalarda yüzde 8,8, bu firmalardan satın alma yapan firmalarda yüzde 10,1 oranında istihdam arttı. Teşvik alan firmadan alım yapan firmalarda yatırımlara etkisi yüzde 3 oranında yatırım artışı oldu. Katma değer artışında ise teşvik alan firmalara satış yapan firmaların katma değerinde yüzde 8,6, bu firmalardan alım yapan firmaların katma değerlerinde ise yüzde 6,3 oranında artış gözlendi.
Değerlendirmede, teşviklerin doğrudan ve dolaylı etkilerinin parasal olarak kıyaslaması da yapıldı. Teşvik alan firmanın yatırım tutarlarının muhasebe karşılığı olarak hesaplanmasında alınan teşvik ile yapılan yatırımın neredeyse bire- bir olması dikkat çekti. Bir başka deyişle, teşvik alan firmalar elde ettikleri mali kazanç kadar yatırım yaptılar. Çalışmada, “Gerçekleşen istihdam dikkate alındığında, 1 ilave istihdamın teşvik maliyetinin yaklaşık 85 bin 700 TL olduğu hesaplanmıştır. Ortalamada yatırım destek taahhüdü açısından her 0,99 TL teşvikin 1 TL ilave yatırıma sebep olduğu tespit edilmiştir. Muhasebe hesabıyla, yaklaşık 9 kuruşluk vergi teşvikinin 1 TL katma değer artışına sebep olduğu görülmüştür” denildi.
Bu arada, temel unsurlar dışında bölgesel teşviklerin firmalara etkisi bazı diğer alanlarda da ölçüldü. Buna göre, firma satışları, ihracatçı olma durumu ve fiziki sermayeye bakıldığında, teşvik kullanan firmalar diğer firmalara kıyasla daha ileri sonuçlara ulaştı.
