Şebnem TURHAN
Enflasyon yükselişini sürdürüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre yüzde 5,4 seviyesinde olan beklentinin hafif altında haziranda aylık yüzde 4,95 artan tüketici enflasyonu yıllık yüzde 78,62’ye yükseldi. 24 yılın zirvelerinde kalmaya devam eden tüketici enflasyonuna haziranda en büyük katkı ay boyunca süren kamu zamlarından geldi. Elektrik ve doğalgaz zamları ile içki ve sigaradaki vergi artışları aylık enflasyonun yüzde 30’unu oluştururken gıdada çay, şeker ve sütteki yükselişler etkili oldu. Küresel çapta yüksek giden petrol fiyatlarının etkisiyle içeride artan benzin ve motorin zamları da enflasyonu arttırdı. Yurtiçi üretici enflasyonu ise yüzde 138,31’e çıktı. Analistler her veri sonrası tüketici enflasyonunda zirvenin ne zaman görüleceği konusunda tartışmayı sürdürürken döviz kurlarındaki yükselişin de bu beklentide etkili olduğunu belirtti. Ayrıca analistler sadece maliyet enflasyonu değil talep enflasyonunun da oldukça yüksek olduğuna işaret etti.
TÜİK verilerine göre gıdada aylık enflasyon yüzde 2,09 arttı ve bunun manşet tüketici enflasyonuna katkısı 0.57 puan oldu. TÜİK artık madde fiyatlarını açıklamadığı için hangi maddelerin bu artışta daha etkili olduğu görülemiyor. Ancak ürün grupları bazında değişim yayınlanıyor. Buna göre haziranda sebze fiyatları yüzde 24,85 düşerken taze meyveler yüzde 2,85, yumurta fiyatları yüzde 3,02 fiyat düşüşü yaşadı. Ancak buna rağmen işlenmiş gıdada yükseliş sürüyor ve aylık yüzde 7,53 oldu. Çay fiyatlarına yüzde 19,49, taze sütte yüzde 15,22, tereyağında yüzde 13,13, peynirde yüzde 12,41 ve meyve sularında yüzde 13,13 oranında zamlar yaşandı. Bunlar da gıda grubunda aylık enflasyonu yükseltti.
İçki ve sigarada vergi ayarlamaları
Alkollü içecekler ve tütün grubunda ise yapılan vergi ayarlamasıyla aylık artış yüzde 2,61 oldu ve manşet tüketici enflasyonuna katkısı 0.12 puan oldu. Bu ay normalde yapıldığı gibi 6 aylık enflasyon sonrasında vergilerde yeni bir düzenleme beklenmiyor çünkü otomatik ayarlama bu yıllık kararnameyle kaldırıldı.
Konut grubunda aylık yüzde 8,34’lük artışla manşet enflasyona katkısı 1.17 puan oldu. Haziran başında konutlarda elektrik fiyatları yüzde 15 artırılmış doğalgaz zammı ise yüzde 30 olarak uygulanmaya başlamıştı. Bu iki zam ile kiralardaki artışla konut grubunda aylık enflasyon yükseldi. Kiralarda ise haziran ayında artış yüzde 3,11 olarak belirlendi.
En yüksek artış yaratan ulaştırma grubu
Ev eşyası grubunda ise dövizdeki oynaklık etkili oluyor. Bu grup ithal ürünlerin ve üretim için yapılan ithalatın etkisiyle kurlara daha duyarlılık gösterirken haziranda aylık artış yüzde 3,96 oldu ve manşet enflasyona katkı 0.35 puan olarak hesaplandı. Sağlıkta yüzde 1,97’lik artış 0.06 puanlık bir artış yarattı.
Küresel piyasalarda Rusya-Ukrayna savaşının ve üretim yetersizliği petrol fiyatlarının dalgalı seyretmesine neden oluyor. Haziranda da bu petrol fiyatlarındaki artış içeride benzin ve motorin fiyatlarını yükseltti. Bunun yanı sıra yine kurların etkisiyle otomobil fiyatları da zamlanırken yaz aylarının başlamasıyla artan talep ve yükselen maliyetler otobüs ve tren biletlerinin de artmasına yol açtı. Tüm bunlarla ulaştırma grubunda aylık enflasyon yüzde 10,59 arttı ve 1.88 puan ile haziranda enflasyonu en çok olumsuz etkileyen grup oldu.
Ekonomistler veriyi nasıl yorumladı?
YIL ORTALAMASI YÜZDE 75 SEVİYESİNDE KALACAK
Coface Ekonomisti Seltem İyigün: Aylık enflasyon beklentilerimizle paralel geldi. Enflasyonun, mevsimsellik etkisinden destek aldığını görüyoruz. Giyim ve ayakkabı grubundaki aylık değişimin yüzde 0,08’de kalması, taze sebze ve meyve fi yatlarındaki yüzde 15’in üzerindeki düşüş ve buna bağlı olarak işlenmemiş gıda fi yatlarının aynı dönemde yüzde 3’ün üzerinde gerilemesi, aylık enflasyonun daha yüksek gelmesinin önüne geçti. Burada olumlu sayılabilecek bir gelişme, küresel resesyon endişeleriyle birlikte hammadde fi yatlarının gerilemesi olarak gösterilebilir. Bu trend devam ederse, tekstil ürünlerinin fi yat artış hızında bir yavaşlama görebiliriz. Öte yandan enerji fi yatlarındaki aylık yüzde 16,2’lik artışın, hizmet fi yatlarının tekrar yukarı gitmesine neden olduğunu görüyoruz. Asgari ücretin de artmasıyla bu gruptaki fi yat ataletinin devam etmesini bekleyebiliriz. Küresel olarak dizel ve motorin ürünlerinin tedarikindeki sıkıntılar, tarım ürünleri fi yatlarında artış baskısı yaratabilir. Enflasyonun, beklentilerdeki bozulmanın da etkisiyle yüksek seyrine devam ederek sene ortalamasında yüzde 75 seviyesinde kalacağını öngörüyoruz.
ENFLASYONDA KATI SEYİR DEVAM EDİYOR
InvestAZ Araştırma Direktörü Dr. Tuğberk Çitilci: Haziran ayı manşet enflasyon verisi artış hızı beklentilerin hafi f üzerinde gerçekleşirken, enflasyon tarafında katı seyrin devam ettiği görülüyor. Özellikle, enerji fi yatlamaları tarafında yaşanan yukarı yönlü eğilim, maliyet enflasyonu tarafından talep enflasyonu üzerine atalet etkisi, döviz kurunda geçişkenlik ve artan gıda fi yatlamalarının olumsuz yansıması, manşet enflasyon tarafında kısa ve orta vadede yukarı yönlü risklere neden olduğu görülüyor. Özellikle, maliyet enflasyonunda yaşanan yukarı yönlü eğilime dikkat edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. ÜFE-TÜFE arasında makas 59,69 puan olarak gerçekleşti. ÜFE-TÜFE makasında yüksek seyrin ilerleyen dönemde talep enflasyonunda yaşanabilecek dezenflasyon sürecinde, maliyet enflasyonu baskısından dolayı ötelenmelere neden olabilir. Bu bağlamda, manşet enflasyon ile birlikte maliyet enflasyonunda yaşanan gelişmelerin yakından izlenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Fiyatlar genel düzeyi ana eğilimlerine bakıldığında katı seyrin yılın ikinci yarısında devam etme ihtimalini göz ardı etmiyoruz.
Yİ-ÜFE, TÜFE makası 60 puana yükseldi
TÜİK verilerine göre Üretici enflasyonu haziranda bir önceki aya göre yüzde 6,77, geçen yılın aralık ayına göre yüzde 61,68, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 138,31 artış gösterdi. Üretici tüketici enflasyonu arasındaki fark da 59.69 puana çıktı. Sanayinin 4 sektörünün haziranda yıllık enflasyonu, madencilikte yüzde 142,68, imalatta yüzde 120,47, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 369,20 ve su temininde yüzde 81,47 oldu. Haziranda madencilikte yüzde 6,97, imalatta yüzde 6,33, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 9,53 ve su temininde yüzde 6,94 yükseliş var. Ana sanayi gruplarının yıllık artışlar, ara malında yüzde 126,06, dayanıklı tüketim malında yüzde 85,98, dayanıksız tüketim malında yüzde 111,81, enerjide yüzde 317,87 ve sermaye malında yüzde 85,65 oldu.
ENAG’a göre yıllık tüketici enflasyonu yüzde 175,77
Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) verilerine göre yıllık enflasyon yüzde 175,55 oldu. Haziran ayındaki tüketici fi yat endeksi ise yüzde 8.31 arttı. ENAG’a göre son 6 aylık oran ise yüzde 71,44 olarak gerçekleşti. ENAG raporunda “TÜİK alt grupları gösterge olarak alındığında en az aylık artış yüzde 0.80 ile sağlık en fazla yükseliş ise yüzde 16.51 ile konut kaleminde gerçekleşmiştir” ifadesine yer verdi.
