Ekonomik ortamda en küçük veya büyük işletmelerde dahil olmak üzere yapacakları faaliyetler için belirli kriterler belirlerler. Örneğin bir ticari işletme, ayda bir müşteri ziyaretleri yaparak ticari hayatını sürdürmeye karar verebilir, bir diğer işletme ise sadece gelen müşteriye hizmet vermeyi benimseyebilir. Belirlenen bu kriterlere göre ticari hayatlarına yön verirler ve söz konusu kriterlere göre faaliyetlerini organize ederler.

Ekonomi yönetimleri de ülkelerinde ekonomi politikalarını birtakım etkenleri göz önüne alarak belirleme yoluna giderler. Çünkü belirlenen kriterlere göre ekonomi politikaları uygulanacak ve ekonominin gidişatı buna göre şekil alacaktır. Belirlenen bu kriterler, hükümetin olduğu kadar işletmeler ve hatta vatandaşlar için de hayati önem arzeder. Çünkü ülkedeki iş insanları herhangi bir yatırım kararı verirken bunları dikkate almak zorundadır.

Tüketici güven endeksi ülkedeki tüketicilerin ekonomi hakkındaki düşüncelerini ifade eder. Yapılan anketlerde tüketicinin ekonomik durumu ve ülkenin ekonomik durumu hakkındaki fikirleri esas alınır. Buna ek olarak gelecek dönemde ekonominin gidişatı hakkında da görüşler alınır ve değerlendirilir. Tüketici güven endeksi anketleri, Türkiye istatistik kurumu ve merkez bankası tarafından her ay yapılır ve kamuoyu ile paylaşılır.

Tüketici güven endeksi hesaplanabilmesi için yukarıda belirttiğim gibi merkez bankası ve Türkiye istatistik kurumu tarafından ülke genelinde rastgele seçilen evlere gidilir ve gidilen hane halkının kendileri ve ülke ekonomisi hakkında fikirleri alınarak değerlendirilir. Genel olarak önümüzdeki süreçte planladıkları harcama rakamlarını veya yapabilecekleri tasarruf olanaklarını doğrularlar ve alınan cevaplardan sonra tüketici güven endeksini hesaplayabilirler. Hane halkına sorulan sorular aşağıdaki gibidir;

*Geçen 12 aydaki hanenin ekonomik durumu

*Gelecek 12 ay içerisindeki hanenin ekonomik beklentilerini

*Borç durumu, borç kullanıp kullanmayacağı

*Ev veya araba gibi yüksek fiyatlı tüketim malları alıp almayacağı

*Yine yüksek maliyet tutan ev tadilatı gibi harcamalar yapıp yapmayacağı

*Ülkenin genel ekonomik durumuna ilişkin görüşleri

*İşsiz sayısının artıp artmayacağı

*Tüketici fiyatlarına ilişkin fiyat artış tahminleri

*Diğer dayanıklı tüketim malları alıp almayacağı

*Tasarruf yapma eğilimleri

Yukarıdaki sorular ışığında alınan bilgiler derlenerek tüketici güven endeksi hesaplanır. Soruların genel amacı, hane halkının harcamaları hakkında bilgi edinerek ekonomiye duyulan güven tahmin edilmeye çalışılır.

Avrupa birliği tarafından kullanılan denge sistemine göre hesaplanan tüketici güven endeksi oranları o-200 arası bir değer olarak değerlendirilir. Denge yayılımı endeksi oluşması için ankete katılan ailelerin iyimser ve kötümser cevap verenlerin oranlarının farkı alınır ve 100 ekleyerek her bir değer için yayılma endeksi hesaplanır. Bu hesaplamalardan sonra ortaya çıkan rakam 100’den büyük ise ekonomiye duyulan güveni,100’den küçük ise ekonomiye olan güvensizliği ifade eder.

Tüketici güven endeksi yukarıda da bahsettiğim gibi tüketiciler açısından harcama kararları için önemlidir.100’den küçük olduğunda genel olarak tüketici harcamalarını kısıtlama eğilimindedir,100’den büyük olursa tüketici harcama eğilimine girer.

Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, mart ayında bir önceki aya göre %1,9 oranında arttı; şubat ayında 71,2 olan endeks, mart ayında 72,5 oldu.

Mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, Mart 2022

Kaynak: TÜİK

Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere ekonomiye güveni endeksi 100’den düşük olduğu için tüketicilerin ekonomiye güven duymadığı aşikardır. İçinde bulunduğumuz ekonomik ortamda hayat pahalılığı, enflasyon, işsizlik gibi ekonomik göstergelerin geneli halkımız için geçim sıkıntısı ve geleceğe karamsar olarak öngörülerle doludur. Önümüzdeki süreçte de enflasyonun yüksek seyredeceği, özellikle dar gelirlilerin hayat pahalılığı karşısında geçim sıkıntılarının devam edecek olması halkımızı karamsarlığa itmiştir.

NOT: Yukarıdaki yazıda kredi hesaplama.com sitesinden yardım aldım.

Saygılarımla

ZAFER ÖZCİVAN

Ekonomist