Ülkemizde özellikle 1980 li yıllarda kullanımı çoğalan bireysel ve kurumsal kredi kartları kullanımı günümüzde birçok kişinin borç ödeme aracı olmasına rağmen bazılarımız için de problem haline gelmiştir.
Ülkemizde ilk kredi kartı 1968 yılında kullanılmış,1975 yılından sonra ise yaygın kullanım başlamış Eurocard, Mastercart, Access kart olarak piyasaya girmiştir. İlerleyen yıllarda özellikle 1980 li yıllarda kredi kullanımı, bankalar tarafından tüketicilere teşvik edilmiş ve maksimum seviyede kart kullanıcısı kendiliğinden oluşmuştur. Kredi kartlarının yaygın kullanımına paralel olarak kullanımda önemli bir araç olan ATM makinaları da 1987 yılında halkımızın kullanımına açılmıştır. Daha sonra ilk pos terminali 1991 yılında, ilk çipli kart uygulaması da 1994 yılında kullanıma açılmıştır. İzleyen süreçte ise 1999 yılında kredi kartlarına taksit uygulaması başlatılmıştır.
Günümüzde ise birçok vatandaşımızın cebinde bir veya daha fazla kredi kartı bulunmaktadır. Bankalar ise kredi kartı konusunda çok cömert davranmaktadırlar ve adeta her hesap açana kart teklifini hatta zorlamayı da unutmamaktadırlar.1990 lı yıllarda cadde ve sokaklarda bankaların stantları vasıtasıyla kart vermeye çalışan finans kurumları, bugün için bankaya her gelen müşteriye kart teklifi yapmaktadır. Bunun sebebi tasarruf sahiplerinden cüzi faizlerle topladıkları mevduatı yüksek faiz oranları uygulayarak ödenemeyen kredi kartı sahiplerine yüklemeleridir. Bankaların en yüksek kar elde ettikleri birim kredi kartı borçluları olduğunu söylememiz abartı olmayacaktır. Kart alımı sırasında bize imzalatılan anlaşma metnindeki çok küçük, ancak mikroskopla okunabilen yazıları hiçbirimiz okumuyoruz ve imzalıyoruz. Ancak o bilgilerde neler yazılı, ödenmeyince başımıza neler geleceği, bilmediğimiz yaptırımlar, yasal yükümlülükler olduğu kesindir. Dolayısıyla ne imzaladığımız bilmeden imzayı basıyoruz.
Ülkemizde ve dünyada kredi kartları bilinçli kullanıldığı taktirde faydalı olabilir. Ancak biz sanki bedava gibi gelir gider hesabımızı yapmadan alışverişi yapıyoruz. Mağazalar da bu konuda tüketici zaaflarını bildiği için üç taksit, beş taksit gibi seçenekler sunarak alışveriş hacmini arttırma çabası içine giriyorlar.
Kredi kullanırken en başta gelirimizin üzerine kesinlikle çıkmamalı, zor bile olsa ihtiyaçlarımızı ertelemeyi tercih etmeliyiz. Çünkü asgari tutar bile ödenmediğinde hayal bile edemeyeceğimiz yaptırımlarla karşılaşabiliriz. Kredi kartları ekonomiye katkı sağlayabilir, alışveriş hacmini arttırabilir, üretimi çoğaltabilir. Büyüme sağlayabilir ancak tüketiciler için aynı konular geçerli değildir. Bir diğer konu kredi kartları, kullanıcıların geleceğinin ipotek altına alınması, borçlandırılmaları demektir. Bir başka deyişle olmayan paranın harcanması anlamına gelir. Dolayısıyla ödeme dönemi geldiğinde borçlandığımız miktardan daha fazlasını başka borçla ödemek zorunda kalabiliriz. Dolayısıyla kredi kullanımı konusunda çok bilinçli olmak gereklidir.
Amerikan expres.com sitesinde yer alan kredi kartları doğru kullanımı koşullarını aşağıda aynen yazıyorum.
*Kartınızla yaptığınız harcamaların toplam gelirlerinizi aşmamasına özen gösterin.
*Çok sayıda kartı takip ve idarede zorlanmamak için, en fazla 2 veya 3 kart kullanın.
*Kartınızın kredilendirme özelliğinden, sadece gerekli olduğu zamanlarda, kısa vadeli ihtiyaçlarınız için faydalanın. Uzun vadeli, yüksek tutarlı ve somut bir ürün veya hizmet alımına yönelik kredi ihtiyaçlarınız için, tüketici kredilerini tercih edin.
*Ekstreniz postadaki gecikme nedeniyle elinize geç ulaşabilir. Kart borcunuzu; ATM, Garanti BBVA Müşteri İletişim Merkezi, İnternet bankacılığı, e-posta ekstre ve sms gibi yollarla da takip edin.
*Bir karttaki borcunuzu kapatmak için, başka bir karttan nakit avans kullanmayın.
*Taksitli harcamalarınız nedeniyle sonraki dönemlerde birikecek harcamalarınızı göz önünde bulundurun.
*Kart borcunuzun mutlaka minimum ödemesini yapın. Bu ödemeyi ihmal etmemek için, banka hesabınızdan otomatik ödeme talimatı verin.
*Kredi kartı borcunuzu sürekli kredilendirerek ödemeyin. Maddi açıdan uygun olduğunuz dönemlerde %100 ödeme yapıp faiz yükünü hafifletin.
*Kullanmakta olduğunuz kredi kartlarına ait ücret ve komisyonlar için Kredi kartı Üyelik Sözleşmesi’ni ve ekstreleri dikkatlice okuyun. Bankamızca uygulanan Kredi kartı ücret, faiz ve komisyonlar ile örnek faiz hesaplama yöntemlerine http://www.bddk.org.tr/bankabilgileri/kredibilgileri.aspx adresli web sitesinden ulaşabilirsiniz.
*Yasal düzenlemeler uyarınca bir takvim yılı içinde üç defa, dönem borcunuzun %50’sinin altında ödeme yapmanız halinde söz konusu kartınız, borcunuzun tamamının ödenmesine kadar nakit çekime ve limit artışına kapatılır. Yapacağınız ödemelerde bu hususa önem verin. Kartınızı alışverişlerinizde kullanmaya devam edebilirsiniz.
*Kredi notunuzun düşmemesi için borcunuzun mutlaka minimum ödemesini yapın. Bankacılık sektöründen ilk kez Kredi kartı alanlar için minimum ödeme oranı, kartın ilk kullanımından itibaren 1 yıl süreyle %40 olarak belirlenmiştir. 1 yıldan sonra uygulanacak minimum ödeme oranları ise, 17 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe giren düzenlemelerle, limite göre değişiklik göstermektedir.
*Nakit avans kullandığınızda, ilk önce faizi daha yüksek olan ve günlük işleyen nakit avans borcunuzu kapatın veya taksitli nakit avansı tercih edin. Nakit avans borcunuzu kapatmak için ekstrenizin gelmesini beklemeyin.
Özellikle pandemi döneminde kredi kartı kullanımı zorunlu olarak artmış bulunuyor. Yapılan araştırmalar,2021 yılında bir önceki yıla göre kredi kartım kullanımının %50 oranında arttığını gösteriyor. Toplam hacim ise 1 trilyon 712 milyon TL ye ulaşmıştır.
Türkiye’deki toplam kredi kartı sayısı 84 milyona, banka kartı sayısı ise 207 milyona ulaştı. 2020’de 1,7 milyar olan temassız işlem adedi ise 2021’de yüzde 114 artarak 3,7 milyar adedi gördü. Büyüme trendinin artarak devam edeceği, 2023’te kartlı harcamaların 2,5 trilyon liraya ulaşacağı öngörülüyor.
Pos manikalarına zaman kalmadığı için başka bir yazıda ele alacağım.
Saygılarımla
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
