Şebnem TURHAN
Türkiye Bankalar Birliği’nin kasım verilerine göre banka ve finansal şirketlerden bireysel kredi ve kredi kartı borç tutarı ilk kez 1 trilyon 17 milyar liraya ulaştı. 34.8 milyon kişi bireysel kredi kullanırken kişi başı ortalama kredi bakiyesi de 29.2 bin düzeyine çıktı. BDDK haftalık verilerine göre sadece bankacılık sektöründen kullanılan krediler 14 Ocak itibariyle 987 milyar 131 milyon liraya çıktı. Son hafta bireysel ve ticari kredi faizlerinde bir miktar düşüş gözlenmişti.
TBB verileri kur atağının başladığı ancak henüz zirveyi görmediği kasım verilerini kapsasa da TL’deki değer kaybı yüksek enflasyon ve gerileyen alım gücü bireylerin kredi ve kredi kartı borçlarını arttırdığı görülüyor. Banka ve banka dışı finansal kuruluşlar tarafından kullandırılan bireysel krediler Kasım 2020’ye göre yüzde 18 artış gösterdi. Bireysel kredilerin yüzde 46’sını ihtiyaç kredileri, yüzde 30’unu konut kredileri yüzde 19’unu kredi kartları ve yüzde 5’ini taşıt kredileri oluşturdu.
TBB verilerine göre tarihte ilk kez bireysel kredi ve kart borcu 1 trilyon lira eşiğini geçti. Bu rakamın aralık ve bu yılın ocak ayında artışını sürdürmesi bekleniyor. BDDK verileri de bunun habercisi. BDDK’nın 14 Ocak itibariyle haftalık verisinde sadece bankacılık sektöründe kredi ve kredi kartı borçlarının 987.1 milyar lira seviyesinde olduğu görülüyor. Her ne kadar son haftaya kadar kredi faizlerinde hızlı bir yükseliş yaşansa da ihtiyaçlar nedeniyle borçlarda bir gerileme yaşanmadığı görülüyor.
Eylülde beraber yön yukarıya döndü
TBB verilerine göre bireysel kredi ve kart borcunda konut ve taşıtta kullanan kişi sayısında gerileme yaşansa da ihtiyaç kredisi ve kart borcunda yükseliş oldu. İhtiyaç kredisi kullanan kişi sayısı geçen yıl nisan ayından bu yana düşüş trendine girerken eylül ayıyla birlikte yeniden yönünü yukarı döndü. Merkez Bankası’nın politika faizinde indirim sinyalini ayın başında verdiği ve eylül toplantısında da ilk indirimi yaptığı aydı. Bu ayın ardından eylülde tüketici enflasyonunda artış hızlandı. İhtiyaç kredisi bakiyesi ise büyümesini hiç ara vermeden sürdürdü ve kasım itibariyle 467 milyar liraya yükseldi. Aralık ve ocak aylarında da bu artış sürdü.
Konut kredisinde ise yine kullanan kişi sayısında nisanla bu yana düşüş eğilimi var. Ekim ve kasım aylarında ise sabit kaldı. Bakiye ise 301.1 milyar liraya yükseldi. Konut kredisinde eylüldeki faiz indirimiyle birlikte kamu bankaları indirimlerine başlarken sektörün hep söylediği gibi aylık faiz yüzde 1 ve altına inmedikçe yüksek bir talep yaşanması pek mümkün olmuyor.
Taşıt kredisi geçen yılın en önemli gündem maddelerinden biriydi. İkinci el araçlarda bile yaşanan çok yoğun fiyat artışları taşıt kredisi kullanımını da artırdı. Taşıt kredisinde kullanan kişi sayısında eylül ayıyla birlikte bir miktar düşüş gözleniyor. Kasımda da 469 bin adet kullanım gerçekleşti. Kredi bakiyesi ise dalgalı bir seyir izlerken kasım itibariyle 50.4 milyar liraya yükseldi. Temmuz ayıyla birlikte düşüş trendi gözlenmeye başlamıştı taşıt kredisi bakiyesinde.
Takibe dönüşüm oranında artış
TBB verilerine göre bireysel kredi ve kart borcunda takibe dönüşüm yüzde 2,6 seviyesine çıktı. BDDK’nın sağladığı erteleme avantajının ilk adımı eylül itibariyle kaldırılmıştı. Kasımda ise takibe dönüşüm oranı yüzde 2,6’ya yükseldi. Ekimde yüzde 2,4, eylülde ise yüzde 2,3 seviyesindeydi. Konut kredilerinde tasfiye olacak alacakların konut kredisine oranı yüzde 0,3 olurken taşıt kredilerinde ise yüzde 1,9’a çıktı. Ekimde yüzde 1,8, eylülde ise yüzde 1,7 seviyesindeydi. İhtiyaç kredisi ve kartta ise takibe düşen alacak oranı yüzde 3,7 seviyesinde. Bu oran da eylül ve ekimde yüzde 3,4 seviyesinde bulunuyordu.
Bir yılda kredi kullanan kişi sayısı 800 bin arttı
TBB verilerine göre kasım itibariyle 34.8 milyon kişinin bireysel kredi ve kart borcu bulunuyor. Bireysel kredi kullanan kişi sayısı takipteki krediler hariç olmak üzere son bir yılda 800 bin kişi arttı. Kasım itibariyle ilk defa ihtiyaç kredisi kullananlarda da artış gözlendi. TBB verilerine göre kasımda 197 bin kişi ilk defa kredi kartı, 134 bir kişi tüketici kredisi kullanırken konut kredisi ilk kez kullanan kişi sayısı 30 bin oldu. 120 bin kişi ise ilk kez kredili mevduat hesabı kullandı. 2021 yılı Kasım ayı itibariyle itibarıyla İstanbul’da 328 milyar TL, Ankara’da 96 milyar TL ve İzmir’de 67 milyar TL tutarında bireysel kredi bulunuyor. İstanbul, yüzde 25 ile son 12 ayda bireysel kredi bakiyesi en çok artan il oldu. Kişi başına ortalama bireysel kredi (kredi kartı dahil) toplam bakiyesi en yüksek iller ise sırasıyla, Ankara, İzmir, Tekirdağ oldu.
Ticari krediler yüzde 37 büyüme gösterdi
Ticari krediler kasımda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 37 artarak 4 trilyon 26 milyar TL’ye yükseldi. Ticari kredilerin toplam içindeki payı yüzde 80 düzeyinde gerçekleşti. Ticari krediler içinde imalat sanayii yüzde 28 ile en yüksek paya sahip oldu. Payı yüzde 10 ve üzerinde olan diğer ana sektörler, toptan ve perakende ticaret ve inşaat olarak sıralandı. Kasım 2021 itibarıyla tasfiye olunacak alacak oranı en yüksek olan sektör; yüzde 7,8 ile inşaat sektörü oldu. Bu sektörü yüzde 5,3 ile enerji sektörü ve yüzde 5 ile turizm sektörü takip etti.
TL kredi faizleri 14 Ocak haftasında geriledi
Merkez Bankası verilerine göre bankaların TL mevduat için uyguladıkları faiz oranı 14 Ocak haftasında bir önceki haftaya göre 16 baz puan azalışla yüzde 17,72’ye inerken dolar mevduat faizi değişmeyerek yüzde 0,63’te kaldı ve Euro mevduat faizi 2 baz puan artışla yüzde 0,27 oldu. TL bazlı ticari kredilerin faiz oranı ise aynı haftada bir önceki haftaya göre 124 baz puan azalışla yüzde 24,53’e indi. TL bazlı konut kredi faizleri 30 baz puan azalışla yüzde 18,28; taşıt kredi faizleri 130 baz puan azalışla yüzde 28,27’ye gerilerken ihtiyaç kredi faizleri 51 baz puan artışla yüzde 32,20 olarak gerçekleşti. Dolar bazlı ticari kredilerin faiz oranı aynı haftada 6 baz puan artışla yüzde 4,81, Euro bazlı ticari kredilerin faiz oranı 31 baz puan azalışla yüzde 4,19 oldu.
