Naki BAKIR
Önceki yıla göre ihracat yüzde 0,6 artarak 255,8 milyar, ithalat yüzde 0,5 azalarak 361,8 milyar dolar; dış ticaret açığı yüzde 3,2 küçülerek 106 milyar dolar oldu.
Türkiye, toplam dış ticaret hacminde daralma yaşanan 2023 yılının tümünde 106 milyar dolarla, tarihindeki ikinci en yüksek yıllık dış ticaret açığını verdi. Ticaret Bakanlığı’nın ardından Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) da açıkladığı aralık ayı verileri ile 2023 yılı dış ticaret gerçekleşmeleri netleşti.
Buna göre ihracatın yerinde saydığı, ithalatta düşüşün ivme kazandığı aralık ayında dış ticaret hacmi önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6,3 daraldı. 2022’nin aynı ayına göre; ihracat yüzde 0,4 artışla 23 milyar dolar olurken, ithalat yüzde 11 düşüşle 29 milyar 39 milyon dolara geriledi, aylık dış ticaret açığı yüzde 37,8 küçülerek 6 milyar 39 milyon dolar oldu. 2023 yılının tümünde ise önceki yıla göre, ihracat yüzde 0,6 oranında bir artışla 255 milyar 777 milyon dolar, ithalat yüzde 0,5 azalarak 361 milyar 774 milyon dolar oldu.
2022 yılında 109 milyar 541 milyon dolarla tüm yılların rekorunu kıran dış ticaret açığı, 2023’te yüzde 3,2 küçülerek 105 milyar 997 milyon dolara geriledi. Geçen yıl dış ticaret hacmi 2022’ye göre yüzde 0,05’lik bir daralma ile 617 milyar 551 milyon dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı 0,8 puan artarak yüzde 70,7’ye çıktı. 2023 yılında ihracatta şu ana kadarki en yüksek, ithalat, dış ticaret hacmi ve dış ticaret açığında ise ikinci en yüksek yıllık düzeyler görüldü.
İhracatta Almanya, ithalatta Rusya
En çok ihracat yapılan ülke, geçen yıl da değişmeyerek 21,1 milyar dolarla Almanya oldu. Yıllık ihracat hacminde bu ülkeyi 14,8 milyar dolarla ABD, 12,8 milyar dolarla Irak, 12,5 milyar dolarla Birleşik Krallık (İngiltere), 12,4 milyar dolarla İtalya, 10,9 milyar dolarla Rusya, 10,3 milyar dolarla Fransa, 9,8 milyar dolarla İspanya, 8,6 milyar dolarla BAE ve 7,9 milyar dolarla Hollanda izledi.
İthalatta 45,6 milyarla Rusya birinci sırada yer almaya devam etti. Sonraki sıralarda 45 milyar dolarla Çin, 28,7 milyar dolarla Almanya, 19,9 milyar dolarla İsviçre, 15,8 milyar dolarla ABD, yaklaşık 15 milyar dolarla İtalya, 11,5 milyar dolarla Fransa, 11,5 milyar dolarla BAE, 9,5 milyar dolarla İspanya, 9,5 milyar dolarla Güney Kore yer aldı.
En büyük açık Çin’e karşı
Türkiye, geçen yıl dış ticaretinde en büyük açığı 41,7 milyar dolarla Çin’e karşı verdi. Bir yılda yaklaşık 45 milyar dolarlık ithalat yapılan bu ülkeye sadece 3,3 milyar dolarlık ihracat yapılabildi.
Ülke bazında verilen açıkta Çin’i, 10,9 milyar dolarlık ihracata karşılık 45,6 milyar dolarlık ithalat yapılan Rusya izledi. Türkiye, bu ülke ile yaptığı ticarette geçen yıl 34,7 milyar dolar açık verdi. TÜİK istatistiklerinde “gizli ülke” koduyla yer alan kalemde de ihracat 1,8 milyar dolar, ithalat 24,6 milyar dolar oldu ve açık 22,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Üçüne karşı verilen toplam dış ticaret açığı 99,1 milyar dolara ulaştı.
En çok altın ithal edilen İsviçre, verilen 17,6 milyar dolarlık açıkla dördüncü sırada yer alırken, daha sonra 8,4 milyar dolarla Güney Kore, 7,6 milyar dolarla Almanya, 6,3 milyar dolarla Hindistan, 4,8 milyar dolarla Japonya, 3,6 milyar dolarla Malezya ve 3,3 milyar dolarla Brezilya geldi. Türkiye’nin dış ticaretinin fazla verdiği ülkelerin başında ise 11,3 milyar dolarla Irak yer aldı.
Geçen yıl 12,8 milyar dolarlık ihracat yapılan bu ülkeden 1,5 milyar dolar tutarında ithalat gerçekleşti. Dış ticarette fazla verilen ülkeler sıralamasında Irak’ı 5,9 milyar dolarla Birleşik Krallık, 3,8 milyar dolarla İsrail, 3,5 milyar dolarla Hollanda, 3,3 milyar dolarla Romanya, 2,7 milyar dolarla Libya, 2,5 milyar dolarla Yunanistan, 2,3 milyar dolarla KKTC ve 1,8 milyar dolarlık tutarlarla Gürcistan ve Bulgaristan izledi.
Sanayide ihracat durdu, ithalat arttı
Toplam ihracat gelirinin en büyük bölümünü oluşturan imalat sanayi ürünlerinin dış satımı geçen yıl sadece yüzde 0,3’lük bir artışla 241 milyar dolar oldu. Tarım ihracatının yüzde 24,7 artışla 9,7 milyar dolara ulaştığı 2023 yılında madencilik ihracatı ise yüzde 18 düşerek 3,8 milyar dolara geriledi. Toplamda küçük bir paya sahip olan elektrik, gaz ve buhar sektörünün ihracatı da yüzde 29,3 düşüşle 207,4 milyon dolarda kaldı.
İthalatta da en büyük paya sahip olan imalat sanayii ürünlerinin dış alımına ödenen döviz ise geçen yıl yüzde 11,8 artışla 291,9 milyar dolara ulaştı. İmalat sanayii ürünlerinin toplam ithalatta 2022’de yüzde 71,8 olan payı, geçen yıl yüzde 80,7’ye yükseldi. 2023 yılında tarım ithalatı yüzde 38,5 düşüşle 13,8 milyar, madencilik ithalatı yüzde 38,5 düşüşle 46,3 milyar, elektrik gaz ve buhar sektörü ithalatı ise yüzde 22,2 artışla 582,2 milyon dolar oldu.
Yüksek teknolojinin payı düşük
Türkiye’nin ihracatında yüksek teknolojili ürünlerin 2022’de yüzde 3,1 olan payı 2023’te yüzde 3,8’e, orta yüksek teknolojili ürünlerinin payı yüzde 33,8’den yüzde 36,5’e yükselirken, orta düşük teknolojili ürünlerin payı yüzde 30,8’den yüzde 28,8’e, düşük teknolojili ürünlerin payı da yüzde 32,3’ten yüzde 30,9’a geriledi. İthalatta ise yüksek teknolojili ürünlerin payı yüzde 9,8’den yüzde 10,7’ye, orta yüksek teknolojinin payı yüzde 41,5’ten yüzde 42,9’a geriledi; orta düşük teknolojinin payı yüzde 36,5’ten yüzde 35,2’ye, düşük teknolojinin payı da yüzde 12,2’den yüzde 11,2’ye düştü.
Tüketim malı ithalatında patlama
2023 yılında, ekonominin üretim ayağındaki ivmeyi gösteren ara malı (hammadde) ithalatı önemli oranda azalırken, tüketim malı ithalatında adeta patlama yaşandı. Ara malı ithalatının yüzde 10,7 düşüşle 261,2 milyar dolara gerilediği 2023’te tüketim malı ithalatı ise yüzde 56,3 artışla 47,6 milyar dolara ulaştı. Bunun da 18,2 milyar dolarla en büyük bölümünü ithal otomobillere ödenen fatura oluşturdu.
Dayanıklı tüketim ithalatı yaklaşık 7 milyar, yarı dayanıklı tüketim malı ithalatı 7,3 milyar, dayanıksız tüketim malı ithalatı 6,6 milyar dolar, esası yiyecek içecek olan işlenmiş-işlenmemiş mallar, motor benzini ve diğer hafif yağlar ile diğer tüketim mallarına ödenen toplam döviz de 8,5 milyar dolar oldu.
