2023 yılı bütçesi meclise sunuldu.2022 yılı ortasında bütçe yetersiz kaldığından yaklaşık bir trilyon TL ek bütçe yapılmıştı.2022 yılının dokuz aylık döneminde bütçe giderleri yüzde 92.2, bütçe gelirleri ise yüzde 99.4 büyüdü ve 45.5 milyar TL açık oluştu. Ancak 45 milyar TL devlet bütçesi için önemli bir miktar değildir. Yani yapılan ek bütçe ile birlikte gider ve gelir kalemleri birbirine çok yakındır.2022 için öngörülen bütçe açığı GSYH nın yüzde 3.4 ü kadardır. Rakamla ifade etmek gerekirse 461 milyar TL dir. Yani önümüzdeki üç ayda 461 milyar TL lik bir boşluk söz konusudur.
2023 bütçesi için GSYH’nın %3.5 olacağı tahmin ediliyor. Yani 2022 yılındaki 461 milyar TL’lik açık 659 milyar TL ye çıkabilir. Ancak bu tahmin seçim nedeniyle tutmayabilir. Çünkü seçim atmosferinde hesapta olmayan harcamalar ortaya çıkabilir veya uluslararası arenada bazı değişimlerin yaşanma ihtimalinden dolayı giderlerimiz değişebilir. Örneğin bu günlerde Yunanistan ile olan ilişkilerimiz istemediğimiz bir eylemle sonuçlanabilir. Yani harcamamız artabilir. Seçimlerin yılın ortasında yapılacağı varsayımı dikkate alındığında seçimden sonra da ertelenen yatırımlar, ötelenen programlar devreye girecektir. Seçim öncesi harcamalar artacak, bazı yapılması gereken eylemler öne alınacaktır. Buna mukabil özellikle dolaylı vergilerde artışa gidilebilir. Seçim sonrası ise ekonomi yönetimi değişmezse çok etkilenecek olaylar olmayabilir ama ekonominin seyri iktidar değişirse değişikliğe uğrayabilir.
Genel olarak seçim dönemlerinde ülkede ticaret hacmi dalgalanmalı bir seyir izleyeceğinden devletin vergi gelirleri düşebilir. Bu da bütçeyi olumsuz yönde etkileyebilir. Başka bir ifade ile giderler artarken gelirler azalabilir ve ek bütçe ihtimali ortaya çıkabilir. Bir başka konu yılbaşında yapılacak olan maaş ve ücret zamlarının devlet giderlerini yükseltecek olmasıdır. Mevcut durumda on üç milyon civarında emekli vatandaşımız vardır ve her yıl yaklaşık %10 oranında artmaktadır. Bunun üzerine bir de emeklilikte yaşa takılanların getireceği yük de olacaktır. Seçim atmosferinde yapılacak sosyal harcamalar da çoğalacaktır.2023 yılında %74 oranında sosyal yardım harcamaları arttırıldığından 258 milyar TL ye çıkmıştır. Bu da fakirleştiğimizin bir göstergesidir.
Başka bir gider kalemi de enerji arz güvenliğidir. Yüzde 155 artacak olan enerji destekleri 407 milyar TL ye ulaşacaktır. Bilindiği gibi doğalgaz faturalarının %80 i devlet tarafından sübvanse edilmektedir.
Eğitim harcamaları, ülkenin geleceği için en önemli kalemlerden biri olduğundan %155 arttırılmıştır ve son derece isabetli bir karar verilmiştir.
Seçimler yapıldıktan sonra genel olarak ertelenen ekonomik önlemler devreye girecektir ve belki de sıkıntılı bir döneme girilecektir. En başta ertelenen zamlar yapılacağından fatura gene halka çıkacaktır.
Bir diğer yandan Avrupa ülkelerinde beklenen resesyon endişesinin bize yansımasıdır. Çünkü Avrupa’da resesyon başladığı zaman en basitinden ihracatımız yavaşlama dönemine girecektir ve bu da döviz gelirlerimizde azalışa yol açacaktır.
Bütçede görülen bazı vergi kalemleri aşağıdaki gibidir.
Hükümet; bütçe kanununa göre, 2023 yılında; 3 trilyon 673 milyar 735 milyon 478 bin TL vergi geliri elde etmeyi planladı. Vergi gelirlerinin kalemleri ve tahmini büyüklükleri şöyle:
Özel Tüketim Vergisi: 512 milyar 643 milyon 174 bin TL
Motorlu taşıt araçları: 204 milyar 2 milyon 921 bin TL
Tütün mamulleri: 126 milyar 146 milyon 372 bin TL
Petrol ve doğalgaz ürünleri: 85 milyar 895 milyon 603 bin TL
Alkollü içkiler: 55 milyar 507 milyon 464 bin TL
Özel İletişim Vergisi: 20 milyar 153 milyon 395 bin TL
Şans oyunları: 13 milyar 100 milyon 775 bin TL
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
