Dış ticaret deyince hepimizin bildiği gibi ithalat ve ihracat gelmektedir. Ülkeler için dış ticaretin gelişmesi, özellikle ekonomik büyüme, gelişme, uluslararası pazarlarda rekabet etme gücü, üretim kalitesinin yükselmesi, ülkeye döviz girdisinin sağlanması, vergi gelirlerinin artması gibi birçok katkı sağlamaktadır.
Üretim ülkelerin ekonomik büyüme ce gelişmelerinin sağlanmasında en önemli etkenlerden biridir. Dolayısıyla üretilen mal veya hizmetler satılacağı düşünüldüğünde sadece yurt içinde değil, yurt dışı pazarlarda da satılması olmazsa olmazlardan biridir. Dış ticaretin lojistik hizmetleri ile entegre çalıştığı da bir gerçektir. Çünkü üretilen mal sevk edilecek ve bu sebeple lojistik sektörü de gelişecektir.
Ülkeler ekonomik konjonktür gereği dış ticaret koşullarını değiştirebilir veya yeni yasalar çıkarabilir. Örneğin ülkede ihtiyaç duyulan bir ürün için ihracat yasağı veya gümrük vergisi yürürlüğe konabilir. Ülkenin ekonomik gelişmesinde ilk değerlendirilen ihracat rakamlarıdır.
İthalat ise aynı şekilde ülkelerin birbirleri ile olan ticari işlemlerinden biridir. Bazı durumlarda ithalat kısıtlanabilir veya yeni gümrük vergileri konabilir veya gümrük vergileri indirgenebilir. Örneğin 1980 li yıllarda merhum Turgut Özal döneminde ithalat yasağı varken, enflasyonla mücadele ve üretim kalitesini yükseltmek amacıyla ithalat serbest bırakılmıştır. Günümüzde ise bazı gıda ürünlerinin ithalatını kolaylaştırmak için gümrük vergileri sıfırlanmıştır.
Ekonomilerde ihracatın ithalatı karşılama oranı son derece önemlidir. Çünkü ülkeler, ihracatı ithalattan daha çok yapma gayreti içindedirler. Böylece dış ticaret açığı veya cari açık söz konusu olmayacak hatta cari fazla da gündeme gelecektir.
Ülkemizde ihracat verileri oldukça memnuniyet vericidir ve ihracatımız her geçen dönem artmaya devam etmektedir. Ancak, enerjide olan dışa bağımlılığımız ithalat rakamlarımızın artmasına neden olmaktadır. Ticaret bakanlığı tarafından açıklanan mart ayı dış ticaret verileri aşağıdaki gibidir.
2022 yılı mart ayında geçen yılın aynı ayına göre;
- İhracat, %19,8 oranında artarak 22 milyar 708 milyon dolar,
- İthalat, %31,0 oranında artarak 30 milyar 948 milyon dolar,
- Dış ticaret hacmi, %26 oranında artarak 53 milyar 656 milyon dolar,
2022 yılı Ocak-Mart döneminde geçen yılın aynı dönemine göre;
- İhracat, %20,8 oranında artarak 60 milyar 288 milyon dolar,
- İthalat, %42,1 oranında artarak 86 milyar 681 milyon dolar,
- Dış ticaret hacmi, %32,5 oranında artarak 146 milyar 969 milyon dolar,
2022 yılı mart ayında geçen yılın aynı ayına göre;
- İhracatın ithalatı karşılama oranı 6,9 puan azalarak %73,4 olarak gerçekleşti.
- Enerji verileri hariç tutulduğunda, ihracatın ithalatı karşılama oranı 4,5 puan artarak %95 olarak gerçekleşti.
Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere 2022 mart ayında dış ticaret açığımız yaklaşık sekiz milyar dolar civarındadır.2022 yılı ocak mart döneminde ise dış ticaret açığımız yaklaşık 28 milyar dolar civarındadır. Yukarıda bahsettiğim gibi dış ticaret açığının yegâne sebebi enerjide olan dışa bağımlılığımızdır ve döviz kurlarının yüksekliğinden kaynaklanmaktadır.
Dış ticaret hesabı yapılırken önemli bir etken de para değeri değil, miktar değeri esas alınmalıdır. Örneğin geçem yılın mart ayında dolar kuru 7,50 TL idi.75.000 dolarlık ihracat yaptığımızda 75000/7,5=10,000 kg ihracat yapmış oluruz. Aynı ihracatı bugün yaptığımızı düşünürsek 75000/15=5000 kg. İhracat gerçekleştirmişiz demektir. Dolayısıyla kur farkları değişken olduğundan hesaplamalarda miktar baz alınmalıdır.
Saygılarımla
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
