Yap işlet devret modeli ile yapılan 1915 Çanakkale köprüsü anlamlı bir günde Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıldı. Başta büyük önder Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere atalarımız 1915 yılında bin bir zorluklarla, bin bir yokluklarla göğüs göğse çarpışarak bu zaferi bize kazandırdılar. Şehitlerimizi saygı, rahmet ve minnetle anıyorum.

Yap işlet devret modeli ülkemizde ilk defa rahmeti Turgut Özal tarafından turizm ve enerji projelerinde kullanılmaya başladı. Daha sonra ise özellikle son 20 yılda hastane, otoyol, köprü havalimanı gibi faaliyetlerde yerini aldı.

Son olarak açılışı yapılan 1915 Çanakkale köprüsü, feribotla 1,5 saatte geçilen Lâpseki-Gelibolu arasını 6 dk. Gibi kısa bir süreye indiriyor. Uzunluğu 4608 metre, iki ayak arası 2023 metre, kule yüksekliği 318 metre, yolun denizden yüksekliği 69 metre. Toplam altı şeritli, otoyollarla birlikte maliyeti 3,5 milyar Euro,2 si Güney Koreli, ikisi Türk 4 firma tarafından planlanandan 1 yıl önce bitirildi ve hizmete açıldı.

Daha önceden de yaşadıklarımız ışığında bildiğimiz yöntemlerle günlük 45,000 araç geçiş garantisi verildi ve geçiş ücreti 15 Euro+ KDV olarak anlaşması yapıldı. Fakat geçiş ücreti olarak 200 TL. olduğu ve ilk hafta geçişlerin ücretsiz olacağı SN. Cumhurbaşkanı tarafından açıklandı.15 Euro +KDV bugünkü döviz kurları değeriyle 289 TL yapıyor ve aradaki fark olan 89 TL’yi hazine karşılayacak. Proje 2034 yılına kadar yüklenici firma tarafından işletilerek devlete kalacak. Bu süre boyunca ödenecek miktar 7 milyar Euro’yu buluyor.

İşin maliyet tarafını özetlemeye çalıştıktan sonra getirilerine gelirsek;

*Öncelikle ülkemiz için bir gurur kaynağıdır ve yabancılar için de prestij meselesidir.

*Bölgenin kalkınmasında önemli rol oynayacaktır. Özellikle tarım ürünlerinin gündemden düşmediği şu günlerde bölgede ekim alanları çoğalacak, ithalatın azalmasına yardımcı olacak ve istihdam artacaktır.

*Aynı zamanda sanayinin gelişmesine de katkı sağlayacaktır. Örneğin Çan ilçesinde toplam 611 bin metrekare alanda kurulu Çanakkale seramik fabrikası binlerce ton taşıma yapmaktadır.

*Bu projede yaklaşık 118,000 kişiye istihdam sağlanacak.

*Köprünün açılmasıyla birlikte ihracatın da önü açılmış olacak.

Yap işlet devret projeleri çoğunlukla muhalefet partileri tarafından eleştirilere konu oluyor ancak yapılan bu eleştiriler yapıcı olmalıdır. Devletin yaptığı hiçbir yatırıma hiçbir vatandaş karşı çıkmaz ve hizmet alacağı için de memnuniyet duyacaktır. Daha önce yapılan projelerden bazıları hakikaten devleti zarara uğratmış olabilir. Örneğin Kütahya’daki zafer havalimanı beklenenin %10 unu veremedi ve halkın cebinden bedel ödemek zorunda kaldık.

Şehir hastaneleri birçok ilimizde yap işlet devret projesi ile hayata geçti. Hastaneler her zaman ihtiyaçtır ve toplum sağlığı açısından önemlidir. Ancak tedavi bina tarafından değil, doktor, hemşire tarafından yapılmaktadır. Yani önemli olan hastanenin kadrosunu oluşturabilmektir.

Bir diğer konu da söz konusu projelerin maliyetinin kamuoyu tarafından yanlış bilinmesi sonucunda yanlış yorumlara sebep olmasıdır. Yetkililer bu konuya açıklık getirmelidir.

Peki devletimiz kendi kaynaklarıyla bu projeleri gerçekleştiremez mi? Örneğin bugün Doğu Anadolu’da bulunan birçok otoyol devlet tarafından yapıldı ve halkın hizmetindedir. Ankara-İstanbul oto yolu ve köprüler de devlet tarafından yapılmıştır.

Burada esas tartışma konusu olan yapılan anlaşmaların dolar kuru baz alınarak yapılmasıdır. Kırılgan bir ekonomi dönemi yaşıyoruz ve bir müddet daha yaşamaya devam edeceğiz. Köprü geçiş fiyatı da Euro bölgesindeki enflasyon oranı baz alınarak dolar cinsinden belirlenecek. Bizim için büyük risk oluşabilir.

Devletin para kaynakları kıt olduğu için yap işlet devret modeline müracaat edildiği, çok hızlı bir şekilde bitirilmesin, hizmete açılması için bu yolun seçildiği belirtilmektedir. Ancak millete borçlanarak bütün projeler yapılabilir mi araştırılması gerekir. Döviz kurları yükseldikçe borçlanma miktarımız artacaktır ve hazine yükü artacaktır. Çıkacak olan para ise vatandaşların ödediği vergilerden karşılanacaktır.

Sonuç olarak 1915 Çanakkale köprüsü milletimize hayırlı olsun. Şehitlerimiz nur içinde yatsınlar

Saygılarımla

ZAFER ÖZCİVAN

Ekonomist