NEVER “EVER GIVEN” – DÜNYA TİCARETİNE KET VURMANIN DÖRT AYLIK HİKAYESİ

Dr. Zeynep Bilgin-Wührer

Aylardır gündemi güzelce işgal eden, ülkelerin dış ticaretine engel üstüne engel getiren, taşıdığı mallar ve gittiği gideceği yerlerle ilgili akla gelecek her işlemi birbirine katan bir EVER GIVEN ve Süveyş Kanalı karmaşası yaşadık. Karmaşık düğümler çözüldü ya da çözülemedi, reklamı sürekli yapılıp da akıllara yapışan markalarda olduğu gibi havada uçuşan bir “EVER GIVEN” ve “Evergreen” kaldı. Çevreci bir grubun bas bas bağırarak küresel ısınmayla başımıza gelecek çeşitli felaketlere dikkat çeken çırpınışlarını çağırıştıran Evergreen ismi de kuruluşun çevre politikalarını yansıtır gibi.

Eh bu geminin bağlı olduğu kuruluş “neyin nesi, kimin fesi”? Bilen bilir zaten, satır doldurmaya mı meyillendi yazar, dese de kimi okuyucu, sakız olmuş bir tarihçeyi ve bu tarihçenin içindeki sıkıntıları ya da güzellikleri şöyle bir sayfalara dökelim. Çünkü insanı insan, bizi biz yapan nasıl tarihimizse, kurumların da bugünkü hallerini anlamamız için tarihçeleri biraz da olsa fikir verebilir.

Dünyanın beş büyük “Konteyner Taşımacılık” firmalarından biri sayılıyor Evergreen Marine Corp. Kısaltılmış adıyla EMC, Tayvan’ın gurur kaynağı. Merkezi Taipeh’de. Bugün Cheng-Yung Chan yönetimindeki bu dev firmanın, 1968’de Yung-Fa Chang tarafından kurulduğunda tek bir kargo gemisi olduğunu ve bu geminin de “Trampship” olarak hizmet verdiğini de belirtelim. Yani belli bir rota üzerinde taşımacılık amaçlı değil, nerede ne iş varsa o işe talip bir kargo gemisi. Ama Yung-Fa Chang ileriyi gören iyi bir yönetici ve girişimci. 1970’lerde yaptığı atılımlarla firmanın bugünlere gelmesinin temellerini atıyor: Önce Tokyo’da açılan büro, derken New York’da ilk deniz aşırı merkezin kurulması, yetmemiş olacak ki “denizler bizim” diyerek ilk tam kapasiteli konteyner hizmetlerini vermeye başlaması. Sonrası? “Yürü kulum!”. İzleyen on yıllık dönemde dünyanın dört bir yanına yayılan bir hizmet ağı. Konusunda dünya liderliğine uzanan bir markalaşma. 1980’lerin ortalarından itibaren de çeşitli gemi taşımacılık firmalarını satın alarak ivme kazanan bir entegratif büyüme stratejisi gütmenin sonunda ulaşılan başarılar. Bugünlere gelene dek Evergreen Marine Corp. kimleri yuttu diye bakacak olursak, Uniglory Marine Corp. (Tayvan), İtalia Marittima (İtalya), Hatsu Marine Ltd. (İngiltere)… gerisi de gelecek. Bu devleşmede en büyük rolü oynayan da, 2016’da 90 yaşında ölene dek Evergreen için çalışan Yung-Fa Chang[i], ki satınalma ve birleşmelerdeki çabaları ötesinde, Hamburg Limanı’nın konteyner taşımacılığında büyümesindeki girişimciliği nedeniyle kendisine “Alman Devlet Nişanı” verilmiş bir değerli insan[ii].

Evergreen Marine Corp.’un son bir-iki senedeki atılımlarına kısaca göz atmak, EVER GIVEN’ın dünya ticaretini birbirine katan Süveyş Kanalı olayına farklı bakmamızı sağlayabilir. Evergreen Marine Copr…

Çevreci bir kuruluş olarak Ağustos 2020’de “Gemi Geridönüşümde Şeffaflık Girişimi” olarak tanımlayabileceğimiz “Ship Recycling Transparency Initiative (SRTI)”e imzasını atarak, yaşlı gemilerinin yeşil geridönüşüm sistemine alınmasına onay verdi[iii]. Bundan böyle gemilerin tasarımdan üretime, işletmeden hurdaya çıkana kadarki tüm yaşam döngüsü aşamaları “sürdürülebilirlik politikasıyla” planlanacak mesajı da verilmiş oldu. Temmuz 2013’den beri de CITES[iv] (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Flora and Fauna) yani “Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan Ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme” çerçevesinde Evergreen Line gemileri kargo olarak balina, köpek balığı gibi soyu tehlike altındaki deniz hayvanlar ve ürünlerini taşımayacağını da duyurmuş bulunuyor[v].
Filosunu yenilemeye önem veren bir kuruluş olarak da Aralık 2020’de “Evergreen Line” 12.000 TEU F-tipi konteyner taşımacılık gemilerine altıncı ve yedincisini ekledi[vi]: Samsung Heavy Industries’in “Geoje” tersanesinde inşa edilen “Ever Forever” ile “Imabari” tersanesinde inşa edilmiş olan “Ever Far”. Her ikisinin de isimleri öylesine seçilmiş değil. Evergreen Marine Corp.’un temel kurumsal felsefelerini yansıtan isimler bunlar: biri “sürdürülebilir gelişme”, diğeri de “kapsamlı hizmet ağı”. Her iki gemiye 58.000 BG (beygir gücü)’ndeki ana makineleri trans-pasifik rotalardaki yükleme limanlarına ulaşmada büyük bir güç sağlıyor. Gemilerin tam yükle suda batma derinliği azami 15,5 metre (scantling draft). Çapı yaklaşık on metreyi bulan pervaneler de cabası. Ever Forever Asya ile ABD’nin doğu kıyıları arasındaki AUE rotasında Xiamen, Kaohsiung, Hong Kong, Yantian, Panama Kanalı, Savannah, New York, Norfolk ve Baltimore limanlarına yük taşıyıp dönecek. Ever Far’ın ise Güney Çin-Tayvan-ABD’nin batı kıyıları arasındaki HTW rotasında Kaohsiung (hatta Taipei limanı), Xiamen, Hong Kong, Yantian, Los Angeles ve Oakland arasında çalışması amaçlanmış. Gelecek iki senede teslim alacağı 53 yeni gemi siparişi arasında 24.000 TEU’luk A-tipi on gemi, 12.000 TEU’luk F-tipi onüç gemi, 2.500 TEU’luk O-tipi ondört gemi ve 1.800 TEU’luk C-tipi onaltı gemi yer alıyor.

Kısacası, dur durak bilmeyen, girişim üstüne yeni girişim ekleyen, gündemi izleyen, çevre bilinci yüksek, atılımcı bir kuruluş olarak biliniyor Evergreen Marine Corp. Gel gelelim, olan oldu. Evergreen Marine Corp.’un “leasing” yolu ile çalıştırdığı 20.000 TEU’luk konteyner gemilerinden EVER GIVEN, 23 Mart 2021 tarihinde yerel saatle 07:40 civarında Süveyş Kanalı güney girişinden kuzeye doğru 13,5 mil seyir sürati ile ilerlerken, gemi 6 deniz mili ileride kanalın sağ tarafına geminin baş bodoslamasının sancak tarafından karaya oturdu[vii]. Açıklamaya göre 30-40 knot şiddetindeki rüzgâr geminin rotasından çıkmasına yol açtı^{^[viii]}. Boğazları milim milim bilen Kılavuz kaptan Nurkan Akmil’in ifadesiyle, suda batma derinliği azami 15,6 metre olan bu büyüklükteki bir geminin tam yük ağırlığıyla seyrini sorunsuz sürdürebilmesi için, deniz derinliğinin de en az 10 metre olması gerekir. EVER GIVEN konteyner gemisi Malezya’nın Tanjung Limanı’ndan aldığı yükler ile Hint Okyanusu, Kızıl Deniz Süveyş Kanalı, Akdeniz, Atlantik Okyanusu, Manş Denizi ve Kuzey Denizi’nden geçiş yaparak önce Hollanda’nın Rotterdam limanına gitmeyi planlamıştı[ix], ama başına gelenlerden sonra şu an ancak Sicilya açıklarına varabilmiş durumda. seyrini sürdürebilmekte.

Evergreen Marine Corp. yöneticileri hemen EVER GIVEN’in sahibi Japon firma Shoei Kisen Kaisha Ltd. Sorumlularını arayarak kazanın nedenlerini incelemek, Süveyş Kanalı Yönetimi ve ilgili acentalarla iletişim kurup geminin en kısa zamanda yeniden yüzdürülmesini sağlamak için gerekli görüşmeleri planlamaya başladı. Başa gelen çekilir demişler. Çünkü aradan geçen 48 saat içinde bu dev konteyner gemisini yüzdürme girişimlerinin sonuçsuz kaldığı gibi, bu işin sanıldığı kadar kolay bir iş olmadığı ortaya çıktı. Bu durumda gemi sahibi iki profesyonel deniz kurtarma ekibini devreye sokmaya karar verdi: Hollanda’dan Smit Salvage ve Japonya’dan Nippon Salvage. Tüm bu tantana içinde belki de tek teselli, ne gemi mürettebatından bir kişinin, ne geminin, ne de konteyner kargo yükünün zarar görmemiş olması denebilir. Ayrıca kaza sonunda denizde kirlilik yaratacak bir sorun da ortaya çıkmamıştı[x]. Tabii kuzey ve güney yönlerinden kanala giren, girmek isteyen, ya da o sırada kanalda seyir halinde olan gemilerin demir atmak zorunda kalmasıyle Süveyş Kanalı deniz trafiği tıkanma ötesinde kitlenince, dünya deniz ticaretindeki lojistik sistemi de bir anda çöktü. İzleyen günlerde de gemiler seyirlerini sürdüremeyip limanlara ulaşım, yük boşaltma, mal teslimi ve yeniden yükleme geciktikçe, küreselleşmeyle göbeği birbirine bağlı ve dünyanın çeşitli bölgelerine yayılmış firmalar hapı yuttu. Girdi sorununa bağlı olarak üretimlerde yavaşlamalar başladı. Öte yandan şirketlerin alternatif yolları kullanma kararı vermesine dek geçen sürede üretimden çıkan mallar yüklemeye giremeyince stok maliyetlerine ek yükler binmesi de kaçınılmaz oldu. Kısacası, pandemi sürecini iyi kötü yönetmeye çalışan ekonomiler ve kurumlar da bir biçimde karaya oturdu. Süveyş Kanalı Yönetimi’nden gelen bilgiler, ilk üç gün sonunda bile kanaldan geçmeyi bekleyen gemi sayısının 396’ya yükseldiğini, bazı gemilerin yolu 10 gün uzatan Ümit Burnu rotasını tercih etmek zorunda kaldığını, rotanın bu şekilde değiştirilmesinin ise navlun bedellerini artırmak ötesinde teslimde de gecikmelere yol açtığı yolunda. Rota değişikliği ile lojistiği yeniden planlama (yakıt maliyetlerinde ortalama 300 bin AB $ ‘lık bir artış olduğu da ifade edilmişti) da aradaki maliyet farkını kimin karşılayacağı sorusunu beraberinde getirdi. Kısacası, önemli bir su yolunun tıkanması ile dünya deniz ticaretinde bir durma noktası yaşandı. Denizcilik sektörüne risk analizi konusunda küresel danışmanlık veren Lloyd’s List Intelligence göre de EVER GIVEN’ın yarattığı tıkanığın deniz trafiğine getirdiği günlük zarar 9,6 milyar AB $’yı bulmaktaydı[xi].

Gelelim Süveyş Kanalı’nın özelliklerine. Bir hafta boyunca 370 civarında konteyner gemisi, dökme yük gemileri, petrol tankerleri ve sıvılaştırılmış doğal gaz veya sıvılaştırılmış petrol gazı gemilerinin beklemek zorunda kaldığı Süveyş Kanalı 193 kilometre uzunluğunda, 205/225 mt genişliğinde ve 24 mt derinliğinde bir yapay su yolu; küresel dünya ticaretinin %12’sine geçiş imkanı sunmakta[xii]. Kanaldan geçiş yapacak gemilerin su derinlikleri maksimum 20,12 metre, taşıma kapasiteleri 244.000 DWT civarında. Ortalama 8 deniz mili sürat ile gemilerin kanaldaki seyirleri süreleri 11 – 16 saat civarında sürüyor. Tankerler için bazı yerlerde sürat daha da düşük (6 – 7,5 mil/saat). Her gün şafak sökerken Akdeniz’den ve Kızıldeniz’den kanala giriş yapan gemiler Timsah Gölü’ne vardıklarında, kuzeyden gelenler demirleyerek güneyden gelmekte olan gemilere yol verip konvoyun geçişini beklemekte, sonra demirlerini vira ederek seyirlerine devam etmekte ve güneyden çıkış yapmaktalar. Avrupa’dan Uzak doğuya gidecek gemilerin yolları 5 bin mil civarında kısalmakta ve 12 deniz mili sürat yapan bir gemi 17 gün civarında tasarruf sağlamakta[xiii].

Evergreen yayınladığı raporlarda[xiv] geminin yüzdürülmesinin sağlanması ve gemiyi kurtarma çalışmalarının maliyetleri, üçüncü kişilerin sorumluluklarının karşılanması ve gerekli tamir masraflarının üstlenilmesi konusunda da gemi sahibi şirketin ve armatörlerin sorumluluk taşıdığını belirtilmişti. Burada bahsedilen üçüncü kişilere tek bir satıra geniş anlamlar yüklemek mümkün değil. Üçüncü kişiler, konteynerlerdeki malları yükleme yerine varamayan, yüklemeye giremeyen, dolayısıyla teslimatta gecikmeler yaşayacak firmalar. Eh bu durumda sigorta şirketleri ve ileri-geri bağlantılarda yer alan firmalar arasındaki iletişimler sürecinde gemi sahibinin başına gelecekleri sezmek çok da zor değil. Mart ayı içinde yayınlanan üçüncü rapora göre[xv], gelen kurtarma ekipleri olağanüstü bir iş becermişti. Kanalın tabanında gemiyi hapseden 20.000 tondan fazla kum ve çamur yığını çıkararak EVER GIVEN’ın pruvasını kanalın tabanından kurtarmayı, kaptan köşkünün altında yer alan geminin burun kısmını da kum yığınlarından arındırmayı sağlamışlardı. Geminin dümeni ve pervanesi de tekrar çalışır hale getirilebilmişti ki gemiyi hareket ettirmek için çekecek romörkler için bu ek bir destek demekti. Insan hayalle çalışır demişler. Geminin yüzdürülmesine bu kurtarma ekiplerine göre ramak kalmıştı. Tam bir saat bile verdiler: yerel saatle 14:30. Ne de olsa bu kurtarma ekibi dakik çalışan Hollandalı ve Japon firmalarının elemanlarından oluşuyordu. Evdeki pazar çarşıya uymaz boşuna demişler. Söylenen saatlerde gelip de geçmeye başladığında bizim konteyner gemisi hâlâ dip kumuna yapışmış bir batık gibi sıkı sıkı yerindeydi[xvi]. Nihayet diyelim hem kurtarma ekiplerindekiler hem de tüm mürettebat rahat bir nefes aldılar. 29 Mart öğleden sonra 15:00 sularında gemi yeniden yüzdürülebildi. Geminin inceleme için kanaldaki “Great Bitter Lake” e (Büyük Acı Göl) çekilmesine karar verildi. Bu raporda Evergreen Lines, gemiyi 6 günlük kurtarma operasyonu sırasında terk etmeyen, operasyona büyük destek veren gemi personeline ve Süveyş Kanalı Yönetimi’ne de teşekkürlerini iletmeyi ihmal etmemişti[xvii]. Tamam işler bitti herkes yoluna diye düşünebilirsiniz. Hayallere göre kontroller sonrası kargoların durumu da incelenecek, gemi ondan sonra yoluna devam edecekti. Evdeki hesap şimdi çarşıya hiç mi hiç uymadı. Günlerdir kanaldaki tüm trafiği alt üst eden, dünya ticaretinin bel kemiğine güzel bir kamçı sokan bu “EVER GIVEN” için tantana işte tam da bundan sonra başladı diyebilirim. Evergreen Marine Corp.’un raporları şunu yazdı[xviii]: Geminin “Koruma ve Tazminat Sigortası”nı üstlenmiş olan U.K. P&I Club’dan alınan bilgilere göre de, Süveyş Kanalı Yönetimi – Suez Canal Authority (“SCA”), EVER GIVEN kargo gemisinin Süveyş Kanalı’nda karaya oturması sırasında oluşan kayıpları karşılamak için 7 Nisan 2021 tarihinde gemi sahibinden toplam 915 milyon AB $’ı tutarında tazminat ödemesini istedi. Bu tutarın 1/3’ü kurtarma çalışması için, 1/3’ü de itibar kaybına karşılık olarak hesaplandığı belirtildi. 12 Nisan tarihinde ise kargo gemisi EVER GIVEN’ın sahibi Japon Shoei Kisen Kaisha Ltd., gemi ya da navlunda oluşan hasarları kapsayan “müşterek avarya bildirimi” yoluyla kendisinden talep edilen yaklaşık 915 milyon AB $’lık tazminatın bir bölümünü, yük gemisindeki yaklaşık 18 bin konteynerin bir kısmının sahiplerinin üstlenmesini talep etti[xix]. Sonuçta, Süveyş Kanalı Yönetimi ile yürütülen görüşmelerde bu yönetimin iddialarının gemi sahipleri için inandırıcı gerekçelere dayanmaması nedeniyle ortak bir noktaya varılamadı. Süveyş Kanalı Yönetimi geminin tutuklanması için talepte bulundu ve bu istek mahkemece onaylandı. EVER GIVEN’ın sahibi Japon firmanın 14 Nisan tarihindeki açıklamasına göre, kargo gemisi 13 Nisan 2021 tarihinde Mısır mahkemelerince resmi olarak “tutuklandı”. Bunun üzerine Evergreen, tutuklama emrinin bir an önce kaldırılabilmesi için tüm ilgili birimleri bir uzlaşma anlaşması için biraraya gelmeye çağırdı. Aynı anda da verilecek kararlarda gemi ve gemi yükünün birbirinden ayrı tutulması yönünde girişimler başlattı. Ki tüm kargonun zamanında sevkiyatıyla ilgili ortaya çıkan zararları en aza indirebilsinler. Ertesi gün haber medyanın gündeminde bomba gibi patladı. Tüm dünya çeşitli kaynaklarndan bu durumu izlerken ve “şaşı bak şaşır” hesabı baka kalmışken olayın gerisi geldi tabii. Yani iş tam yine yılan hikayesine dönmeye başlamışken de armatörler ve Süveyş Kanalı Yönetimi arasında geçen uzun görüşmeler sonunda varılan nokta, uzlaşmaya işaret etti ve gemi birbuçuk ay sonra serbest kaldı[xx]. Evergreen Marine Corp.’un bu iki ay sonraki açıklaması bir yerlerde teslimat bekleyenlerin ve bir yerlerde konumlanmış sigorta şirketi yöneticilerinin yüreklerine su serpti diyelim. Açıklama yüreklere su serpti. Ama anlaşmanın imzalanması zaman alacağından geminin tam olarak ne zaman yüzdürüleceği ve Süveyş Kanalı’nı terk edeceği ucu açık bir durum olarak kafalara yerleşti. Evergreen Marine Corp., gemide yükü olan şirketleri herhangi bir zarara karşı “müşterek avarya” anlaşmalarıyla ilgili belgelerini hazır tutarak tahliyeyi hızlandırmaya katkıda bulunmaya davet etti. Tüm bu hareket arasında sigorta şirketleri, kargo şirketleri, armatörler, aracılar, sevkiyatla ilgili çeşitli kuruluşlar boş durmayıp konuyu detayda incelemekte, en az zararla konu nasıl kapanacak kafa yormaktaydı. 23 Haziran Microsoft Teams üzerinden yapılan “Ortak Kargo Komitesi” – Joint Cargo Committee (JCC) – forum toplantısında[xxi] da EVER GIVEN konusunda Clyde & Co’nun deniz kargo kazası uygulamaları birimi başkanı olan Jai Sharma[xxii] durumu açıklayıcı bir sunum yapmıştı. Sonuç? Kuzey Afrika çöllerinden esen sıcak rüzgârların yavaşlattığı miskin Ortadoğu yaşamının dingin akışları gibi bir akışa kapılmış giderken herşey, 7 Temmuz 2021’de “mutlu son” ile EVER GIVEN’ın sahibi Japon Shoei Kisen ve Süveyş Kanalı Yönetimi arasındaki resmi anlaşma netleştirildi ve imzalandı. Gemi ve Hindistanlı mürettebatı Büyük Acı Göl’den ayrılarak, geminin dip incelemelerinin de tamamlanacağı Mısır’ın Port Said limanına doğru yola çıktı[xxiii]. İzleyen iki üç gün içinde gerekli işlemlerin de tamamlanmasıyla gemi rotasını Hollanda’nın Rotterdam limanına yöneltti. Geminin yükünü boşaltacağı Rotterdam limanına 23 Temmuz’da ulaşacağı da belirtildi[xxiv]. Dört aylık bu dönemde çeşitli duruşmalarda süreci yöneten ve mahkeme kararlarını şekillendiren en önemli kişiler hukukçular, sigorta eksperleri, arabuluculardı.

Gemi, denize elverişlilik sertifikasında belirtilen kurallara uygun biçimde, tam yol değil düşük hızlarda yol alacak, sadece Rotterdam ve Felixstowe limanlarıyla bağlantı kuracak. Hamburg limanında boşaltılması öngörülmüş olan yük, Rotterdam limanında boşaltılacak ve burada yapılacak aktarma ile Hamburg’a yollanacak. Evergreen Line da liman görevlileriyle sürdüreceği sıkı iletişim ve işbirliği ile kargonun alıcılarına zamanında hızlı bir şekilde teslimi için gerekli önlemlerle sistemi yönetecek[xxv]. Evergreen Marine Corp.’un iki gün önce Internet sayfasında yayınlanan son raporunda belirtilen durum bu. Ayrıca limana varışta kargo tahliyesi ve teslimatını hızlandırmak, gecikmeleri önlemek için, henüz müşterek avarya vermemiş olan kargo menfaat sahiplerine bir an önce bu işlemi tamamlamaları tavsiye ediliyor. Aynı bilgi kaynağı bize EVER GIVEN’ın rotasını da sunmuş:

28 Temmuz: Rotterdam Delta Terminali ETB tahmini yanaşma zamanı
2 Ağustos: Rotterdam Euromax Terminali tahmini yanaşma zamanı. Ki burada Hamburg’a gidecek kargo yükünü boşaltma ve EVER UTILE 0014-164E’ye aktarma planlandı
3 Ağustos: Felixstowe Limanı tahmini yanaşma zamanı
8 Ağustos: EVERT UTILE’in Hamburg Limanına tahmini yanaşma zamanı

Ben bu satırları yazarken gemi için verilen genel bilgiler ve rotaya gelince[xxvi]: Rotterdam Limanına tahmini varış zamanı (ETA): 25 Temmuz, yerel saatle 18:00; Şu andaki rota / hız: 101.9° / 0,4 kn; Mevcut draft: 15.6 m; seyir durumu: seyirde; kayda geçen pozisyon: 3 saat öncesi; IMO / MMSI Numarası: 9811000 / 353136000; Çağrı işareti: H3RC; Bayrak: Panama; Uzunluk / Genişlik: 400 mt / 59 mt; GT: 219079; DWT (t): 199489. Evet EVER GIVEN, 7 Temmuz 2021’de Süveyş Kanalı’ndan çıkmış bulunmakta[xxvii] ve halen EMED – İyonya Denizinde 36° 53′ 0.564″ N (Kuzey), 16° 1′ 27.336″ E (Doğu) yönünde 0,5 kn ile seyirde. Yani Sicilya, Syracuse açıklarında. Rotterdam limanına tahmini varış zamanı (ETA) ise 25 Temmuz, yerel saatle 20:00.

Her şey bir yana, gemi seyirini sürdürüp yükünü boşalttığı zaman bazı zararlar ve ek maliyetler de çok daha net bir biçimde hesaplanabilecek. Süveyş Kanalı’nın tıkanması, dünya ticaretini ve petrol gibi emtiaların fiyatlarını çok olumsuz etkiledi. Sigorta şirketlerinin hesaplarına göre maliyetler 100 milyon ile 200 milyon AB$’ı arasında geziniyor. Maliyetler arasında sadece teslimatların gecikmesinin yarattığı ya da tıkanıklıkla lojistikte oluşan zararlar dışında, geminin kanala verdiği fiziksel zararları düşünmek gerek. Prof. Fehmi Ülgener’in sigorta sorumluluklarını ve tazminat durumlarını hukuki açıdan ele alan makalesi, konuya ışık tutması açısından çok detaylı ve değerli bilgiler içermekte[xxviii]: Süveyş Kanalı Yönetiminin blokajdan dolayı talep edeceği tazminat tutarı içinde P&I sigortası (koruma ve tazminat sigortası) da yer alıyor ki tazminat sigortası yaptırmış olan firmalar için iyi haber, konteyner başına gecikme bedelini sigortadan alabilir. Ama teminatını özel olarak genişlettirmemiş firmalar sigortacısından bu masrafları alamaz. EVER GIVEN’ı çalıştıran Evergreen Marine Corp., Fehmi Ülgener’in de tahmin ettiği gibi “müşterek avarya” ilan ederek yapılan fedakârlıklar ve ortaya çıkan olağanüstü masrafları gemi ve yük sahipleri arasında paylaştırma yoluna gitmeyi uygun gördü[xxix], [xxx] : EVER GIVEN’da bulunan 20 bin adet konteynerdaki yük ilgililere ancak müşterek avarya teminatı ve yükün değerini gösteren bir belge karşılığında teslim edilecek ve yapılan fedakarlıklar ve fevkalade masraflar, zaman içinde dosya tekâmül ettikten sonra yapılacak dispeç sonucunda, gemi ve yük arasında bunların değerleri oranında paylaştırılacak. Gemide yükleri bulunan taraflar ileride bir müşterek avarya iştirak (garame) payı talebi ile karşılaşabilirler. Bu durumu güçlendiren birkaç noktayı Ülgener kısaca ifade ediyor[xxxi]: Deniz Ticaret Hukuku kuralları / Lahey Kuralları Madde 4’e göre, gemi adamlarının teknik hataları nedeniyle yüke zarar gelirse taşıyanın sorumluluğu bulunmamakta ve aynı kurallar kısmen müşterek avarya için de geçerli olmakta. Ayrıca gerek Evergreen Line Konşimentosu 27. Maddesi, gerekse New Jason Klozu, taşıyıcının müşterek avarya kapsamındaki masrafları istemesine kendi kusuru ile meydana gelen hallerin engel olmayacağını düzenlemekte. Buna karşılık EVER GIVEN içinde yer alan kargo yüklerinin uğramış olduğu zararlar nedeniyle taşıyandan tazminat talep edilmesi ise, olayın teknik kusurdan kaynaklanması nedeniyle mümkün değil.

Yazıyı bitirecek olursak, EVER GIVEN hâlâ yollarda. Tüm gecikmelere rağmen rotasında sakin ilerlemekte. Kargolarını teslim alacak firmaların sıkıntıları daha giderilmiş değil. EVER GIVEN dışında kanaldaki lojistiğin aksamasıyla oluşan tedarik zinciri akışındaki kopmalar ve JIT üretime bağlı çalışan kuruluşlardaki üretimdeki aksamalarda görülen sıkıntılar daha bir süre üretimden dağıtıma, sigortadan hukuk alanına çeşitli sektörlerde görev yapan firmaların gündemini işgal edecek gibi.

[i] Bkz: https://www.logistik-express.com/gruender-der-evergreen-gruppe-dr-yung-fa-chang-gestorben/, 17.07.2017.

[ii] Bkz: https://de.wikipedia.org/wiki/Evergreen_Marine, 17.07.2021.

[iii] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Evergreen joins the Ship Recycling Transparency Initiative , Aug. 3, 2020, Press Releases, 17.07.2021.

[iv] Bkz: https://cites.org, 17.07.2021.

[v] Bkz: https://www.evergreen-line.com/tuf1/jsp/TUF1_Html.jsp?page=TBN1_130711.jsp, Evergreen Line Does Not Accept Bookings of Whale, Shark, and Their Products, July 11, 2013, Notices and News, 17.07.2021.

[vi] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Evergreen Takes Delivery of Two More 12,000 TEU Ships, Dec. 15, 2020, Press Releases, 17.07.2021.

[vii] Bkz: https://www.denizcilikdergisi.com/yazarlar/kapt-saim-oguzulgen/m-v-ever-given-kazasinin-hatirlattiklari, M/V EVER GIVEN kazasının hatırlattıkları, 22 Nisan 2021, Denizcilik Dergisi, 17.07.2021.

[viii] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Statement regarding Ever Given incident in the Suez Canal, March 24, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[ix] A.g.e., 17.07.2021.

[x] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Update on Ever Given Incident in the Suez Canal – 0325, March 25, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[xi] Bkz: https://www.dunya.com/dunya/ever-given-turkiyenin-dis-ticaretini-de-tikadi-haberi-615989, 18.07.2021.

[xii] Bkz: https://www.dunya.com/sektorler/sigortacilik/ever-given-sigortada-buyuk-zararlar-yaratabilir-haberi-616298, Ever Given, sigortada büyük zararlar yaratabilir, 31 Mart 2021, Dünya Gazetesi, 18.07.2021.

[xiii] Bkz: https://www.denizhaber.com/mv-ever-given-kazasinin-hatirlattiklari-makale,101332.html, 17.07.2021.

[xiv] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Update on Ever Given Incident in the Suez Canal – 0325, March 25, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[xv] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Update on Ever Given Incident in the Suez Canal – 0328, March 28, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[xvi] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Update on Ever Given Incident in the Suez Canal – 0329, March 29, 2021, Notices and News, 17.07.21.

[xvii] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, EVER GIVEN Successfully Refloated, March 29, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[xviii] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Statement pertaining to Ever Given Arrested by Egyptian Court, April 14, 2021, Notices and News; UK P&I Club information: https://www.ukpandi.com/news-andresources/press-release-articles/2021/ever-given-grounding-in-suezcanal/, 17.07.2021.

[xix] Bkz: http://www.kanalb.com.tr/haber.php?HaberNo=143240, 17.07.2021.

[xx] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Statement Pertaining to Release of Ever Given: Agreement in Principle, June 24, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[xxi] Bkz: https://www.lmalloyds.com/LMA/Events/LMA___market_events/JCC_the_ever_given_23Jun2021+E21029.aspx, Llyod’s Market Association, 17.07.2021.

[xxii] Bkz: https://www.clydeco.com/en/people/s/jai-sharma, 17.07.2021.

[xxiii] Bkz: https://www.ukpandi.com/news-and-resources/press-release-articles/2021/ever-given—media-statement/, 17.07.2021.

[xxiv] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Ever Given Will Depart for Rotterdam After Obtaining Certificate of Seaworthiness, July 8, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[xxv] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G2, Ever Given’s Estimated Time of Berthing (ETB) at Ports of Discharge, July 16, 2021, Notices and News, 18.07.2021.

[xxvi] Bkz: https://www.vesselfinder.com/tr/vessels/EVER-GIVEN-IMO-9811000-MMSI-353136000, 18.07.2021.

[xxvii] Bkz: https://www.marinetraffic.com/tr/ais/details/ships/shipid:5630138/mmsi:353136000/imo:9811000/vessel:EVER_GIVEN, 18.07.2021.

[xxviii] Bkz: https://www.marinedealnews.com/ever-given-ve-hukuki-sonuclar/, Ever Given ve Hukuki Sonuçlar, Fehmi Ülgener, 01.04.2021, 18.07.2021.

[xxix] Bkz: https://www.evergreen-marine.com/tbn1/jsp/TBN1_NewsListOverview.jsp?newsType=G1, Statement Pertaining to Release of Ever Given: Agreement in Principle, June 24, 2021, Notices and News, 17.07.2021.

[xxx] Bkz: https://www.marinedealnews.com/ever-given-ve-hukuki-sonuclar/, Ever Given ve Hukuki Sonuçlar, Fehmi Ülgener, 01.04.2021, 18.07.2021.

[xxxi] A.g.e.