Tatmin ya da Tatminsizlik Çıtaları

Dr. Zeynep Bilgin Wührer[*]

You tube’dan bir küçük bir haber video..Sarıkeçili Yörükleri’nin yaşamıyla ilgili. “Kim bu insanlar?” diye merak ediyorum. Toroslarda yaşayan yörükler olduklarını öğreniyorum[1]. Küçük video mutlulukla ilgili. Yaşama boşluklarından değil de elinde olan dolu tarafından bakmayı gösteren bir yüce yörük kadınının ağzından, şu pandemide günlük telaşlarını yaşayamamayı stres yapanlara adeta bir ders niteliğinde. Usuma bu anda düşen, mutluluk yoksa bunu açıklayan mutluluk eksikliğini mutsuzluk olarak algılamaya şartlanmış beyinler. Aslında çeşitli dillerde un (Almanca), dis (İngilizce), sin (İspanyolca), siz/sun (Türkçemiz) gibi olumsuzluk ekleri birşeyin eksik olduğunu sadece söylüyor da biz o eksikliği yansıtan olumsuzluk eklerine dipsiz, sevimsiz yeni anlamlar yüklüyoruz. Yani niteleme sıfatlarından mutsuzluk, mutluluğun eksikliğine eş tutuluyor, ya da tatminsizlik, tatminin eksik durumuyla aynı olarak düşünülmenin ötesine geçip gerçek anlamını yitiriyor. Ama cümlede bir sıfat eğer önce isme dönüşüp sonra özneyi güçlendirir halde geliyorsa, ya da yine olumlu bir niteleme sıfatı olarak karşımıza çıkıyorsa, yine çeşitli dillere göre mit (Almanca), with (İngilizce), con (İspanyolca), li/lu (Türkçemizde) gibi aldığı edatlarla niteleme sıfatına dönüştüğünde daha da güçleniyor. İşte herşey tamam ve sihirli değnek pırıltılar içinde ışıldıyor. Düşünürsek, bu kavramları algılamada yanlış uçlarda gezmek insanları sürekli olarak olmadık beklentilere, olmadık hüzünlere sürüklemiyor mu?

Yeni yılın ilk haftasının kum tanelerinin parmaklarımızın arasından akarcasına geçmişimize karışmaya başladığı günlerde, pozitif enerjilere odaklanmamızın bize iyi bir sene getireceği inancıyla yazıyorum sizlere. Çünkü, o küçük videoda gördüğüm, yaşamını tek başına sırtlanmış ve çocuğunun basit sevinçlerine ket vurmayan kadının sade yaşamından yansıttığı öğreti, dünyayı algılama felsefesi bana Herzberg’i anımsattı. Sevindim. Herzberg’le bizi doktoradaki örgütsel davranış dersinde tanıştıran Mustafa Dilber’in her zaman yaşamı geldiği gibi algılama ve zorlamadan yaşama becerisi de aklıma gelince de, uzak ülkelerden bu dünya şekeri hocama bir kez daha şapka çıkardım.

Sene 1986 olmalı. Daha Frederick Taylor’un zaman-hareket modeliyle verimlilk tezlerinden yeni kurtulmuş, Elton Mayo’nun motivasyon teorilerine başlangıç olan elemanın insan olarak önemsenmesi düşüncelerine yeni odaklanmışız. Hocamız tahtaya uzun bir çizgi çekiyor. Çizginin altına bir paralel çizgi daha çekiyor. Ve ilk çizgide bir uca “satisfaction” yazdıktan sonra bize soruyor. “Diğer uçta ne olacak?”. Sınıf “dissatisfaction” diyor sanki tek bir ağızdan. Yok yanıldık. Doğru yanıt “no satisfaction”. Alttaki çizginin de tanımlanması lazım. Evet neyse burada bir uçta “dissatisfaction” var. Hani bir ağızdan düşündüğümüz. Yine soruyor: “şimdi diğer uca ne yazayım?” Biliyoruz ki artık dissatisfaction’ın zıttı satisfaction olmayacak. “No dissatisfaction” diyoruz. Ve dersin devamında Frederick Herzberg’in motivasyon ve hijyen faktörleriyle tanışıyoruz. Herzberg mi kim? 1959’da çift faktörlü bakışı ortaya atan sıkı bir motivasyon teorisyeni. Yaşamım boyunca da bu zıtlıkları iki farklı faktöre ve vektöre göre değerlendirmek konusundaki bakışı içime yerleşiyor; bana hep yol gösteriyor. Çünkü ortaya koyduğu gibi tatmin ve tatminsizliği birbirinin alternatifi olarak görmenin anlamı yok. İkisi birbirinden bağımsız. Tatmin, motivasyon ile çalışırken, motivasyon eksik ise tatmin yok diyebiliyoruz. Ama tatminsizlik hijyen faktörlerin eksikliğinde ortaya çıksa da, bu faktörlerin sağlanmasıyla tatmin elde edeceğimiz bir durum söz konusu değil, o zaman motivasyon faktörlerine ihtiyaç duyuyoruz. İlk kez duyanlar için, kara tahta başında iki çizgi üzerinde zıtlıkları görmeden durumu anlamak zor gelebilir. Kısacası, yok ve olumsuzluk eki siz’e biz zaman içinde farklı anlamlar yüklemişiz. Ama bardak bir yerde hep yarım dolu, ya da yarım boş. Yarım boş ile bir yere varamayacağımızı, yarım dolu ile ise bir hamle yapabileceğimizi düşünmek belki daha olumlu.

İşte bu nedenle de, rehavetlere kapılmak bize göre olmamalı. Çıtadan düşüldüğü anda belki başarılıyken başarısız olunmayacak ama başarı eksik kalacak, unutmamalı. Hep kara haberlerle dolu basınımızdan başımızı kaldırmayıp mutluluk yok durumundan mutsuzluk durumuna geçmemeli. Ya da en iyisi, bu güzelliklerle ilerleyeceğine tüm kalbimle inandığım 2021 için bir demet iyi haberin sevindirici ve mutluluk verici gücüne sığınmak. Dediğim gibi, sadece rehavete kapılmadan bu başarıların devamını getirmek de, yine hepimizin elinde. Sihirli değneklerle bireysel ve toplumsal yaşamda avuç açıp birşeyler beklemeden, artık biraz da elimizi taşın altına koyarak, çorbada iyi kötü tuzumuzu eksik etmeden. Kısacası, daha fazla cesaretle, daha çok keyifle çalışarak.

İşte sizin için kocaman, rengarenk bir buket çiçek topladım. Her bir güzel haberi sindire sindire, mutlulukla ve gururla okumanız ve motive olmanız dileğiyle. Yeni yılımız sağlıkla, başarılarla ve iyiliklerle dolu olsun.

İhracat: Bakan Pekcan: 2020 İhracatımız 169.5 Milyar Amerikan Dolarını aştı[2]
Üretim-ihracat: Adıyaman’da üretiliyor, 6 kıtada dünya mutfaklarını süslüyor[3]
Tescilli marka: Bayramiçi beyazına Avrupa Birliği tescili[4]
Üretim-ihracat: Sakarya’dan 11 ayda 172 bin 766 araç ihracatı[5]
Yatırım-üretim: Türkiye’nin 60 yıllık otomobil hayali gerçeğe dönüşüyor[6]
Yatırım-üretim: Türkiye’nin ilk lityum tesisi açılıyor[7]
Doğal Kaynak-yatırım-üretim: Bakan Dönmez: Bor üretiminde çıkan sıvı atıklardan lityum üreteceğiz[8]
Yatırım: Prof. Dr. Uğur Şahin:Türkiye’de BionTech şirketinin bir şubesini açmayı düşünüyoruz[9]
Sağlık: Prof. Dr. Uğur Şahin Türkiye ile aşı anlaşmasından memnun olduğunu söyledi[10]
Sağlık-Girişimcilik: Aşıda soğuk zinciri şartını kaldıran teknoloji dünyaya açılıyor[11]
Start up: Cep telefonu uygulamasıyla düğün takısı[12]
DI: Bin otuzbeş firmaya dahilde işleme izni belgesi verildi[13]
Destek: KOBİ’lere 300 milyon Amerikan Doları tutarında hızlı destek kredisi sağlanması[14]
Uluslararası markalaşma: Beymen’in pırlantası ECCE’nin gözü şimdi Harrolds’da[15]
Markalaşma-girişimcilik: Organik bebek giysisiyle dünya markası olacak[16]
İhracat-Girişimcilik: Demet Sabancı Çetindoğan Uşak tarhanasını Amerika’ya satacak[17]
Brexit: Brexit Anlaşması Türk ihracatçısını rahatlatacak[18]
Tarım-İhracat: İhracatlık domates üreticinin yüzünü güldürdü[19]
Orman-Üretim-ihracat: Steppen’in fikri büyüdü, tohumlu kalem 31 ülkede ağaç oldu[20]
Çevre-girişim-inovasyon: Deri sektöründe inovatif girişim[21]
Yatırım: Türk şirketinin büyük başarısı-ikram devi Do&Co ABD’deki dev havacılık şirketi Delta ile anlaştı[22]
Ekonomi: Türkiye ekonomisinin 2021’de korona şokundan sıyrılarak çıtasını yükseltmesi bekleniyor[23]

Ve… çok önemli bir taze çiçeğimiz de Birleşik Krallık ile imzalanan serbest ticaret anlaşması

STA: Türkiye – Birleşik Krallık ilişkileri STA ile daha da derinleşecek[24]
STA: STA, Türkiye ile Birleşik Krallık arasındaki ticaret hacmini iki katına çıkarır[25]
STA: Türkiye, İngiltere ile imzaladığı anlaşmayla global ekonomideki ağırlığını kanıtladı[26]
STA: İngiltere ile imzalanan STA’nın hatırlattıkları[27]

Her bir hikaye, uzun emeklerin sonucunu gösteriyor. Her bir başarı burada, uzun soluklu olmayı gerektiriyor. Bir sporcunun bedenini koruması, eğitmesi gibi, beynimizi, düşünceyi, fikirleri geliştirmeyi istiyor. Haydi önümüzdeki yollara heyecanla, bilgiyle, donanımla girelim. Dünya çapında başarılar bizim.

[*] Prof. Dr. Zeynep Bilgin Wührer, Avusturya / Graz – Fachhochschule Joanneum’da “Uluslararası Tüketici Davranışı” ve “Uluslararası Pazarlama” dersleri vermektedir. Marmara Üniversitesi İng. İşletme Bölümünü’nde 1990-2013 yılları arasında öğretim üyesi olarak görev yapmış ve ailevi nedenlerle emekli olmuştur.

[1] Bkz: http://www.turktarim.gov.tr/Haber/261/toroslarda-dumani-tuten-kara-cadirin-son-sahipleri-sarikecili-yorukleri, 04.01.2021.

[2] Bkz: https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/bakan-pekcan-2020-yili-ihracatimiz-1659-milyar-dolari-asti-541364.html, 20.12.2020.

[3] Bkz: https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/adiyamanda-uretiliyor-6-kitada-dunya-mutfaklarini-susluyor-541305.html, 27.12.2020.

[4] Bkz: https://www.trthaber.com/haber/turkiye/bayramic-beyazina-avrupa-birligi-tescili-541330.html, 27.12.2020.

[5] Bkz: https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/sakaryadan-11-ayda-172-bin-766-arac-ihracati-540663.html, 27.12.2020.

[6] Bkz: https://www.trthaber.com/haber/bilim-teknoloji/turkiyenin-60-yillik-otomobil-ruyasi-gercege-donusuyor-541338.html, 27.12.2020.

[7] Bkz: https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/turkiyenin-ilk-lityum-uretim-tesisi-aciliyor-541273.html, 27.12.2020.

[8] Bkz: https://www.dunya.com/ekonomi/bakan-donmez-bor-uretiminde-cikan-sivi-atiklardan-lityum-uretecegiz-haberi-605074, 27.12.2020.

[9] Bkz: https://www.trthaber.com/haber/gundem/prof-dr-ugur-sahin-turkiyede-de-biontech-sirketinin-bir-yerini-acmak-istiyoruz-541447.html, 27.12.2020.

[10] Bkz: https://www.dunya.com/gundem/prof-dr-ugur-sahin-turkiye-ile-asi-anlasmasindan-memnun-oldugunu-soyledi-haberi-605083, 27.12.2020.

[11] Bkz: https://www.dunya.com/girisimcilik/asida-soguk-zincir-sartini-kaldiran-teknoloji-dunyaya-aciliyor-haberi-603953, 27.12.2020.

[12] Bkz: https://www.dunya.com/sirketler/cep-telefonu-uygulamasiyla-dugun-takisi-haberi-605068, 27.12.2020.